ناسازگاری‌ ادراکی‌ میان‌ انتظار و شکست‌ و تاثیر آن‌ بر اعتقادات‌ دینی‌

1. شوارتز، هیلل‌، هزاره‌ گرایی‌ در دین‌، اینجا، اکنون‌، مجید محمدی‌، تهران‌، نشر قطره‌، 1377، ص‌59.

2. الیاده‌، میرچا، دین‌ پژوهی‌، بهاءالدین‌ خرمشاهی‌، تهران‌، پژوهشگاه‌ علوم‌ انسانی‌ و مطالعات‌فرهنگی‌، 1375، ص‌ 330.
3. باتامور، تام‌، جامعه‌شناسی‌، سیدحسن‌ منصور و سیدحسن‌ حسینی‌ کلجاهی‌، تهران‌، امیرکبیر،1370، ص‌ 270.
4. جلالی‌ مقدم‌، مسعود، درآمدی‌ بر جامعه‌شناسی‌ دین‌ و آراء جامعه‌شناسان‌ بزرگ‌ دین‌، تهران‌،مرکز، 1379، صص‌ 8 - 153.
5. Walter T. and G.David, The Religiosity Of Women in the Modern West, Biritish Journal Of 1988, 46: 644.
6. همیلتون‌، ملکم‌، جامعه‌شناسی‌ دین‌، محسن‌ ثلاثی‌، تهران‌، بنیان‌، 1377، ص‌ 147.
7. Turner Denys, Religion Illusions and Liberation, inthe Cambridge Companion to Marx, Editedby Terrell Carver Cambridge, Cambridge University Press, 1996, pp. 321 - 2.
8. هملیتون‌، پیشین‌، ص‌ 143.
9. همان‌، 142 - 139.
10. Walter & Davier,op.cite, p. 643.
11. محرومیت‌ اخلاقی‌ در اصل‌ نوعی‌ محرومیت‌ روانشناختی‌ به‌ شمار می‌آید. چارلز گلاک‌ آن‌ رابه‌ عنوان‌ نوعی‌ احساس‌ تعریف‌ می‌کند که‌ ارزشها و هنجارهای‌ مسلط‌ جامعه‌، یک‌ راه‌ هدف‌مند ومعنی‌داری‌ را برای‌ سازمان‌ دادن‌ و تنظیم‌ زندگی‌ افراد ـ اخلاقاً محروم‌ ـ برای‌ یک‌ مدت‌ طولانی‌ دراختیار آنها قرار نمی‌دهد. از این‌رو این‌ افراد گرفتاری‌ معنی‌ یافتن‌ را در زندگی‌ دارند. اما محرومیت‌اخلاقی‌ در برداشت‌ و صورت‌بندی‌ جدیدتری‌ فهمیده‌ می‌شود. در تعریف‌ و برداشت‌ جدید،محرومیت‌ اخلاقی‌ احساس‌ و وضعیتی‌ است‌ که‌ برای‌ افراد مختلف‌ و با شدت‌ و ضعف‌ متفاوت‌بوجود می‌آید. این‌ وضعیت‌ در واقع‌ ناشی‌ از پدیده‌های‌ مختلفی‌ است‌ که‌ صاحب‌نظران‌ مختلف‌ درحوزه‌ جامعه‌شناسی‌ دین‌، آن‌ را در یک‌ فضای‌

نسبتاً مشابهی‌ فهمیده‌اند. به‌ عنوان‌ مثال‌ مارکس‌،وبر، مالینوفسکی‌، گیرتز، یینگر، و اُدی‌ از پدیده‌ها و مسایلی‌ تحت‌ عنوان‌ رنج‌، شر، مرگ‌،بی‌عدالتی‌، بلایا، فاجعه‌، بداقبالی‌ و بدبختی‌، مشقات‌ زندگی‌، شکست‌ و ناکامی‌، تجربه‌های‌ ناراحت‌کننده‌ و تجربه‌های‌ سردرگمی‌، نام‌ می‌برند که‌ در واقع‌ اشاره‌ به‌ وضعیت‌ خاصی‌ دارد، آنچه‌ که‌ درتمامی‌ این‌ پدیده‌ها و در واقع‌ در این‌ وضعیت‌ موصوف‌، مشترک‌ و ذاتی‌ است‌ این‌ است‌ که‌ در چنین‌شرایطی‌ انسانها به‌ یک‌ حالت‌ نارضایتی‌ عمیق‌ می‌رسند و از نظر آنها این‌ وضعیت‌ نشأت‌ گرفته‌ ازتقدیر، بخت‌ و اقبال‌ تلقی‌ می‌شود. لذا در عین‌ حالی‌ که‌ چاره‌ای‌ جز پذیرش‌ آن‌ ندارند، اما بسیار ازاین‌ وضعیت‌ ناراحت‌ و ناراضی‌ هستند. (برای‌ اطلاع‌ بیشتر رجوع‌ کنید به‌ «محرومیت‌ و دیندای‌»رساله‌ کارشناسی‌ ارشد نگارنده‌ در دانشگاه‌ تهران‌).

12. همیلتون‌، پیشین‌، 240، هم‌چنین‌؛

- Weber, M. The Sociology Of Religion , Boston, Beacon Press,1964, PP. 95 - 117.

- Weber, M. The Social Psychology Of the World Religions in H. Gerth and C.W. Milles, (eds) From Max Weber: Essays in Sociol Theory, London, Routledge, 1970, PP. 267 _ 301.

13. همیلتون‌، پیشین‌، ص‌ 240.
14. همان‌.
15. همان‌، ص‌241
16. همان‌.
17. همان‌، ص‌ 240.
18. همان‌، ص‌ 322.
19. همان‌، ص‌ 210.
20. همان‌.
21. همان‌.
22. همان‌.
23. Hamilton, B.Malcolm, The Sociology Of Religion; Theoretical and Comparative Prespective, London & New York, Routledge,1995, P. 758.
24. همیلتون‌، پیشین‌، ص‌ 276.
25. همان‌.
26. همان‌، ص‌277.
27. همان‌.
28. همان‌، ص‌ 278.
29. Aberle. D, A note On Relative Deprivation Theory as Applied to Millenarian and Other CultMovements, in William A. LessA and Evon Z. Vogt (eds),Reader in Comparative Religion an Anthropological approach,New york, Harper & Row, Publishers, 1972, P. 528.

و هم‌چنین‌؛

گر، تدرابرت‌، چرا انسانها شورش‌ می‌کنند، علی‌ مرشدی‌ زاد، تهران‌، پژوهشکده‌ مطالعات‌ راهبردی‌،1377، ص‌ 54.

30. گر، همان‌، ص‌ 72.
31. همان‌، صص‌ 54 ـ 53.
32. پاشانی‌،علی‌،(ویراستار)،فرهنگ‌اندیشه‌نو،علی‌پاشایی‌و دیگران‌، تهران‌، نشر مازیار،1369،ص‌693.
33. هولندر،روانشناسی‌اجتماعی‌،احمدرضوی‌،مشهد،انتشارات‌آستان‌ قدس‌ رضوی‌، 1368،ص‌383
34. همان‌، ص‌ 384.
35. همان‌.
36. همان‌ ص‌ 385.
37. همان‌.
38. استکهاوس‌، ماکس‌، «سیاست‌ و دین‌»، در فرهنگ‌ و دین‌، ویراسته‌ میرچا الیاده‌، تهران‌، طرح‌نو، 1374، صص‌ 9 - 568.
39. روپسنیکه‌، کومار، «مدرنیزاسیون‌ و خشونت‌» در خشونت‌ و جامعه‌، به‌ اهتمام‌ و ترجمه‌ اصغرافتخاری‌، تهران‌، نشر سفیر، 1379، صص‌ 6 - 125.
40. همیلتون‌، پیشین‌، ص‌ 154.
41. شوارتز، پیشین‌، ص‌ 63.
42. گیدنز، آنتونی‌، جامعه‌شناسی‌، منوچهر صبوری‌، تهران‌، نشر نی‌، 1376، ص‌ 505.
43. شوارتز، پیشین‌، صص‌ 56 ـ 8.
44. شوارتز، همان‌، ص‌ 63.
45. همان‌.
46. همان‌، ص‌ 57.
47. همان‌، ص‌ 54.
48. همان‌.
49. همان‌، ص‌ 57.
50. همان‌، ص‌ 54.
51. همان‌.
52. مانهایم‌ کارل‌، ایدئولوژی‌ و یوتوپیا: مقدمه‌ای‌ بر جامعه‌شناسی‌ شناخت‌، فریبرز مجیدی‌،تهران‌، سمت‌، 1380، ص‌ 280.
53. حجاریان‌ سعید، موعود گرایی‌ در انقلاب‌ روسیه‌ و انقلاب‌ اسلامی‌، پایان‌ نامه‌ دوره‌ کارشناسی‌ارشد، دانشکده‌ حقوق‌ و علوم‌ سیاسی‌، 1373.
54. Talman, y (1968), Millenarism, Sills D. (ed), International Encyclopedia Of the Social ScienceVol to, The macillan Company & The Free Press. D. 351.
55. حجاریان‌، سعید، پیشین‌.
56. همان‌.