پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
تبارشناسی مطالعات امنیتی
463
491
FA
رضا
خلیلی
rezakhalili1@gmail.com
تداخل مفهومی میان امنیت، سیاست و استراتژی، همواره باعث ایجاد ابهام و وابستگی حوزه مطالعات امنیتی به حوزههای مطالعات سیاسی، استراتژیک و روابط بینالملل شده است. در این مقاله، با در معرض سؤال قرار دادن مفروضات ادبیات موجود در مطالعات امنیتی، تلاش میشود تا زمینههای برونرفت از این وضعیت مورد بررسی قرار گیرد. به اعتقاد نگارنده، برای حل مشکل تداخل مفهومی امنیت با سیاست و استراتژی و به تبع آن، برای رفع وابستگی مطالعات امنیتی به مطالعات سیاسی، استراتژیک و روابط بینالملل، بایستی مفروضاتی چون یکسانی مفهوم امنیت و مطالعات امنیتی، تأخر پیدایش مفهوم امنیت نسبت به سیاست و استراتژی و روابط بینالملل و محدودتر تلقیکردن حوزة مطالعات امنیتی نسبت به حوزههای مطالعات سیاسی، استراتژیک و روابط بینالملل، مورد بازنگری قرار گیرد. نوشتار حاضر ضمن تلاش برای بازنگری در این مفروضات، با نگاهی تبارشناسانه درصدد وضوحبخشیدن به مرزهای مطالعات امنیتی با حوزههای مطالعات سیاسی، استراتژیک و روابط بینالملل است و در کنار توجه به نظریات مختلف در این زمینه، میکوشد سیر تحول مطالعات امنیتی و نسبت آن با دیگر حوزههای مطالعاتی را مورد بررسی قرار دهد.
امنیت,سیاست,استراتژی,مطالعات امنیتی,مطالعات سیاسی,مطالعات استراتژیک,روابط بینالملل
https://quarterly.risstudies.org/article_969.html
https://quarterly.risstudies.org/article_969_bc6fd4c6fbe3578dc5b619e57e7d4f05.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
بررسی و نقد نظریه امنیتیساختن
491
512
FA
علی
عبداله خانی
امنیتیساختن، نظریهای است که از سوی مکتب کپنهاگ به منظور تحلیل مسائل امنیتی ارائه شده است. این نظریه بر اساس مفهوم اقدام گفتاری شکل گرفته و معتقد است که امنیت مفهومی مبتنی بر زبان میباشد و صرفاً پس از اظهارشدن به وجود میآید. نظریه امنیتیساختن با طرح مفاهیمی همچون بازیگر امنیتیساز، زمینه و مخاطب، مسائل مختلف مرتبط با این نظریه را در این چارچوب مورد بررس قرار میدهد. این نظریه بیشتر بر پایه معرفتشناسی سازهانگاری و رئالیستی قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی و نقد این نظریه میپردازیم. تحلیل و بررسی این نظریه از خلال پاسخ به پرسشهایی همچون چیستی امنیت، کیستی بازیگر امنیتیساز، چیستی شرایط موفقیت در امنیتیکردن و زمان مناسب برای امنیتیکردن پدیدهها، انجام میپذیرد. در مقام نقد نیز مقاله حاضر شش نقد رایج و مطرح بر این نظریه را در ذیل شش عنوان «اضطرار و استثنائات»، «اقدام گفتاری استراتژیک»، «نوع اقدام»، «نوع تهدید»، «موفقیت» و «امنیت؛ مفهوم خودمصداقی یا نماد»، طرح میکند.بر این اساس، به نظر میرسد که نظریه امنیتیساختن بیش از آنکه نظریهای تحلیلی یا ارزیابیکننده باشد، نظریهای مدیریتی است. به بیان دیگر با استفاده از این نظریه میتوان نحوه مدیریت بر امنیت را بیشتر مد نظر قرار داد.
امنیتیساختن,اقدام گفتاری,اقدام گفتاری استراتژیک,بازیگر امنیتیساز
https://quarterly.risstudies.org/article_970.html
https://quarterly.risstudies.org/article_970_83468770cdf47534f75e904157c7c4db.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
فهم فمینیستی امنیت ملی
513
542
FA
قدیر
نصری
مسأله مقاله حاضر این است که آیا میتوان بین جنسیت و نوع تفسیر متن یا تحلیل موضوع، نسبتی برقرار کرد یا نه؟ بر مبنای این مسأله، فهم فمینیستی امنیت ملی و بینالمللی و الزامات روششناختی آن، به عنوان پرسش کلیدی مقاله طرح و در جواب آن این فرضیه آزمون شده است که «فهم فمینیستی امنیت ملی و بینالمللی (به عنوان موضوع یا متن) به روش پساپوزیتویستی و با هدف حل نابسامانیهای جنسیتی صورت میپذیرد.» برای آزمودن این حدس ذهنی، ابتدا روش شناخت فمینیستها (در طیفهای مختلف) را تبیین و سپس ملاحظات آنها در تحلیل امنیت ملی و بینالمللی را تشریح کردهایم. توسیع ابعاد امنیت، توجه به بدنه اجتماعی و تأکید بر تغییر به جای تداوم، از جمله ملاحظات کلیدی فمینیستها در تحلیل موضوع است. مقاله پس از توضیح دغدغههای روششناختی فمینیستها، بدین نتیجه رسیده است که آنها با نقد رهیافتهای متداول در حوزه روش و پژوهش، چهار نکته قابل توجه را تجویز میکنند. این چهار نکته عبارتند از معرفی امنیت اجتماعی به عنوان رکن بنیادین امنیت ملی، ترویج تعامل به جای استقلال، تأکید بر وجوه نرمافزاری امنیت ملی و بالاخره طرفداری از طرحهای توسعه ملایم و مداوم به جای طرحهای ضربتی و خشن. این تجویزها، صف فمینیستها را از پوزیتویستها جدا میکند.
مطالبات افقی و عمودی,جنسیت,امنیت ملی,سلطه,شناختشناسی,دولت ـ مرد
https://quarterly.risstudies.org/article_971.html
https://quarterly.risstudies.org/article_971_d1d6905f26953bd25c72479de0c54363.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
جنبههای حقوقی - امنیتی قراردادهای بیع متقابل
543
582
FA
ناصر
علیدوستی
اهمیت جهانی نفت و گاز به عنوان منابع مهم انرژی، موجب شده که همواره شاهد بحرانها، جنگها، اختلافها و اتحادهای منطقهای و جهانی با محوریت این محصول باشیم. در ایران نیز به دلیل اتکای اقتصاد کلان به صنعت نفت و مواجهه با چالشهای اقتصادی، سیاسی و حقوقی ـ امنیتی و الزامات و همچنین محدودیتهای مترتب بر آنها، گریزی از یافتن بهترین سازوکار برای بهرهبرداری از این منبع راهبردی نیست. پس از انقلاب، تأکید بر ملیبودن این صنعت، وضع قوانین اساسی و عادی، وجود محدودیتهای سرمایهای و نداشتن فنآوری به روز در عرصه صنعت نفت، سازوکار حقوقی «قراردادهای بیع متقابل» را با ویژگیهای مثبت و منفی، فراروی این منبع گرانبهای ملی نهاد. بیان ماهیت قراردادهای بیع متقابل و ذکر حقوق و تعهدات طرفهای قرارداد، میتواند تا حدودی نقاط ضعف و قوت این قراردادها را از حیث تأمین منافع ملی نشان دهد. در واقع توسل به شیوههای نوین حقوقی، ممکن است از لحاظ صیانت منابع ملی، حفظ محیط زیست و تأمین منافع ملی، قانعکننده نباشد؛ اما آیندهنگری و هوشیاری طرفهای ایرانی، میتواند کاستیهای این قراردادها را به حداقل برساند.
سرمایهگذاری خارجی,امتیاز,بیع متقابل,منافع ملی
https://quarterly.risstudies.org/article_972.html
https://quarterly.risstudies.org/article_972_dd7fb151c973320691adfa46c533b767.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
تروریسم هستهای
579
606
FA
حسن
عالیپور
تروریسم هستهای جدیدترین و خطرناکترین شکل تروریسم است و به رغم آنکه هنوز سایه شوم آن بر سر انسانها و دولتها سنگینی نمیکند؛ اما احتمال وقوع آن موجب نگرانی جهانی شده است. اقدامات تروریستی هستهای یا ناظر به استفاده از مواد و تسلیحاتی هستهای علیه افراد یا دولتهاست و یا اینکه متضمن انجام رفتارهای غیرقانونی علیه مواد و تأسیسات هستهای میباشد و در هر صورت، مواد رادیواکتیو یا تسلیحات و تأسیسات هستهای، یا موضوع جرم هستند و یا وسیله ارتکاب جرم. به همین دلیل در اسناد بینالمللی، منظور از تروریسم هستهای صرفاً ارتکاب خشونت هستهای یا تهدید به آن علیه دولتها یا افراد نیست و به مراحل پیش از این اقدام، یعنی تهیه، تصاحب، خریدوفروش، قاچاق و استفاده از مواد رادیواکتیو و تسلیحات هستهای و حتی درخواست کردن آنها نیز اشاره دارد. بر این اساس، به واسطه جرمانگاری این اعمال مقدماتی در مقایسه با اقدامات تروریستی متضمن خشونت جانی و مالی، یا تهدید به آن، تلاش میشود تا تروریستها از دستیابی به مواد رادیواکتیو و تسلیحات هستهای ناکام مانده و امنیت هستهای مخدوش نگردد.
اقدامات تروریستی,تروریسم هستهای,مواد رادیو اکتیو,تأسیسات هستهای,امنیت هستهای,کنوانسیون مبارزه با تروریسم هستهای
https://quarterly.risstudies.org/article_973.html
https://quarterly.risstudies.org/article_973_cf379cbf97a34e5b42a7decef97d1c2f.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
دیدگاههای متعارض در مورد نقش آمریکا در جهان
607
637
FA
محمود
یزدانفام
از سال 1990 و فروپاشی شوروی، جایگاه بازیگران اصلی نظام بینالمللی بخصوص تنها ابرقدرت باقیمانده از زمان جنگ سرد، موضوع پرسش اساسی میان فعالان و صاحبنظران روابط بینالملل است. پرسش این است که ایالات متحده در قرن بیستویکم چه نقشی دارد؟ آیا آمریکا را میتوان امپراتوری دانست یا این کشور قدرتی امپریالیستی است که ضمن غارت ثروت کشورهای پیرامونی، با طرح و گسترش ارزشهای فرهنگ سرمایهداری در جهان، در پی تثبیت موقعیت خویش در جهان میباشد؟ برخی از صاحبنظران، آمریکا را قدرت هژمون میدانند که در ایجاد و حفظ نظم در جهان نقش اصلی را بازی میکند و بدون هدایت و رهبری آن ثبات و امنیت جهانی از بین خواهد رفت. گروهی نیز با نگرشها، انگیزهها، و اهدافی متفاوت، نقش آزادیخواهانه برای ایالات متحده در جهان قائلند که میتواند ضمن گسترش دموکراسی، به تأمین اهداف خود بپردازد. در این نوشته، مبانی فکری و استدلالهای موافقان و مخالفان سه دیدگاه اصلی فوق و دیدگاههای فرعی موجود در درون هر کدام از آنها بررسی شده است. همچنین مقاله تلاش دارد نشان دهد که در بررسی جهتگیریهای ایالات متحده، کدامیک از دیدگاههای مزبور از توان تشریحی مناسبتری برخوردار است.
ایالات متحده,امپراتوری,برتریجویی,امپریالیسم,لیبرالیسم
https://quarterly.risstudies.org/article_974.html
https://quarterly.risstudies.org/article_974_7749ecaf2dcabd2df62d69cf049a4285.pdf
پژوهشکده مطالعات راهبردی
فصلنامه مطالعات راهبردی
1735-0727
2980-910X
9
33
2006
12
01
بررسی ملاحظات اقتصادی استراتژی
امنیتی امریکا در خلیجفارس
637
664
FA
عبدالله
قنبرلو
استراتژی امنیتی مبتنی بر حضور، نفوذ و مداخلهگرایی ایالات متحده در منطقه خلیجفارس که قدمتی چنددههای دارد، از مناظر مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. این استراتژی به طور طبیعی تحت تأثیر ملاحظه خاصی نبوده و ملاحظات متعددی به آن جهت دادهاند؛ اما به نظر میرسد که نقش ملاحظات اقتصادی تعیین کنندهتر بوده است. امنیت جریان انرژی، جذب درآمدهای نفتی و حفاظت از هژمونی دلار، عمدهترین ملاحظات اقتصادی استراتژی مذکور را تشکیل میدهند. ملاحظات اقتصادی آمریکا در منطقه خلیجفارس تابع مستقیم استراتژی کلی این کشور در عرصه بینالمللی است. بر اساس این استراتژی، ایالات متحده از جریان آزاد و منظم اقتصاد بینالملل حمایت میکند. چنین رویکردی ریشه در این واقعیت دارد که با توجه به توانمندیها و قابلیتهای برتری که آمریکا در عرصه بینالملل دارد، بیشترین فرصتهای بهرهبرداری نصیب این کشور خواهد شد و هژمونی آن در عرصه جهانی پشتوانه قویتری به دست خواهد آورد.
آمریکا, خلیجفارس,رئالیسم اقتصادی,هژمونی,مداخلهگرایی,نفت,درآمدهای نفتی,دلار
https://quarterly.risstudies.org/article_975.html
https://quarterly.risstudies.org/article_975_4d0ae8abc9cbd033c92daf46e656f4c9.pdf