صد سال فرهنگ سیاسی در ایران فراتحلیل آثار پژوهشی از مشروطه تا انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

دکتری جامعه شناسی از دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی وزارت علوم و تحقیقات

چکیده

این مقاله با بررسی پژوهش‌هایی که در صد سال اخیر در ارتباط با فرهنگ سیاسی در ایران انجام شده، تلاش می‌کند ضمن ارائۀ تصویری از نگرش‌‏های موجود، به ارزیابی و نقد آنها نیز بپردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اکثر این پژوهش‌‏ها بر اساس نگاه پوزیتویستی و در چارچوب نظریه آلموند و وربا انجام شده است. از نظر روش‌شناسی نیز اغلب آنها مبتنی بر پیمایش یا روش اسنادی- تاریخی هستند. پژوهش‏‌های مرتبط با فرهنگ سیاسی در ایران در این دوره زمانی نشان می‏‌دهند که فرهنگ سیاسی ایرانیان طی صد سال گذشته از پایداری نسبی برخوردار بوده؛ به فرهنگ سیاسی در معنای منش ملی نگریسته شده؛ فرهنگ سیاسی مانعی بر سر راه توسعه سیاسی دیده شده و البته این پژوهش‌‏ها از نوعی برساخت‏‌گرایی مستشرقانه نیز رنج می‌برند.  
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Meta-analysis of Studies Related to Iranian Political Culture: From the Constitutional Revolution to the Islamic revolution

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Fateminia
.
چکیده [English]

 
This article attempts to provide a picture of existing attitudes on political culture in Iran with a review of the research done over the last hundred years. The findings of the research show that most of these studies are based on positivist view and in the framework of Almond and Verba theory. From the methodological point of view, most of them are based on survey or documentary-historical methods. Studies related to political culture in Iran during this period show that Iranian political culture has been relatively stable over the past hundred years; political culture is viewed in the sense of national character; political culture is an obstacle to political development; and, of course, these studies suffer from some kind of Orientalist constructivism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Culture
  • Meta-Analysis
  • Behaviorism
  • Post-Behaviorism
  • National Character
ازغندی، علیرضا و دلاور، ابوذر(1389) نقش فرهنگ سیاسی نخبگان حاکم در سقوط محمدرضاشاه : بررسی موردی نخست وزیری امیرعباس هویدا از بهمن 1343 تا مرداد 1356، رهیافت‏های سیاسی و بین‏المللی، شماره 23.
اسماعیلی، حمید رضا(1388) فرهنگ سیاسی هیأت حاکم در دوره پهلوی، نشریه مطالعات تاریخی، سال ششم، شماره 26.
ایمان، محمدتقی، داریوش باستان(۱۳۸۲) بررسی مؤلفه‏های فرهنگ سیاسی مردان و زنان بالای ۲۰ سال شهر شیراز، فصلنامه‏نامه پژوهش، شماره ۷.
اینگلهارت، رونالد و ولز، کریستین(1389) نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعغوب احمدی، انتشارات کویر.
اینگلهارت، رونالد(1381) فرهنگ و دمکراسی، ترجمه سیدعلی مرتضویان، فصلنامه ارغنون، شمار 24.
آل‏غفور، سید محمد تقی(1386) نقش فرهنگ در ساختار سیاسی ایران معاصر، فصلنامه نقد و نظر، شماره 7 و 8.
بدیع، برتران(1376) فرهنگ و سیاست، ترجمه احمد نقیب‏زاده، نشر دادگستر.
بشیریه، حسین(1375) فرهنگ سیاسی گروه‏های حاکم دوره پهلوی، مجله نقد ونظر ، شماره 3 و 4.
بشیریه، حسین(1377) از دیالکتیک تمدن‌ها تا دیالوگ تمدن‌ها، فصل‌نامه گفتمان، تهران، شماره 3.
بشیریه، حسین(1380) موانع توسعه سیاسی در ایران، گام نو.
پای، لوسین(1383) فرهنگ سیاسی، ترجمه محبوبه مهاجر در: دایره‏المعارف دموکراسی، انتشارات وزارت امور خارجه.
حقیقت، صادق(1386) آسیب‏شناسی فرهنگ سیاسی ایرانیان، اعتماد، شماره 8 .
زونیس، ماروین(1370) شکست شاهانه، ترجمه عباس منجر، طرح نو، چاپ دوم.
سروانی، علی اکبر(1383) بررسی مقایسه‏ای فرهنگ سیاسی نخبگان مذهبی در قبال نظام سلطنتی ایران سال‏های 1332 تا 1357، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
سریع‏القلم، محمود(1386) فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رزاقی، سهراب (1375) مؤلفه‏های فرهنگ سیاسی ما، فصلنامه نقد ونظر، سال دوم.
سیونگ، یو دال(1381) فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی مطالعه تطبیقی کره و ایران، نشر خانه سبز.
شریف، محمد رضا(1381) انقلاب آرام: درآمدی بر تحول فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، نشر روزنه.
شمس‌الدینی‏نژاد(1391) بررسی نقش فرهنگ سیاسی در ظهور و سقوط پهلوی اول، دانشگاه شهید بهشتی.
شیرین کام چوری، فریدون(1378) تاثیر ساختار سیاسی حکومت رضاشاه در شکل‏گیری  فرهنگ سیاسی مردم ایران، دانشگاه تربیت مدرس.
عالم، عبدالرحمن(1376)، بنیادهای علم سیاست، نشر نی.
عباسیان، علی اکبر(۱۳۸۷) فرهنگ سیاسی در امثال و حکم فارسی (مؤلفه‏های فرهنگ سیاسی ایران در آینه امثال و حکم فارسی)، نشر اختران.
قوام، عبدالعلی(1380) سیاست‏های مقایسهای تهران، انتشارات سمت.
قیصری، نورالله(1374)، علل نفوذ پذیری فرهنگ سیاسی ایران از غرب( در دوران انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
قیصری، نورالله(1380) نخبگان و تحول فرهنگ سیاسی در ایران( از نهضت تحریم تنباکو1270 تا تغییر سلطنت 1304 ه.ش)، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.
قیصری، نورالله(1381)؛  فرهنگ سیاسی: پژوهشی در ساختار و تحولات نظری یک مفهوم، مجله نامه مفید، شماره 32.
کاظمی، علی‏اصغر(1376) بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، نشر قومس.
کریمی، علی، احمد رضایی(۱۳۸۲) فرهنگ سیاسی مازندران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره ۲.
کریمی، محمد(1384) بررسی جامعه شناختی فرهنگ سیاسی دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه تهران)، دانشگاه تربیت مدرس.
گل‏محمدی، احمد(1386) درآمدی بر تبیین فرهنگی سیاست (نگاهی به رهیافت فرهنگ سیاسی در علم سیاست)، فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 6.
مصلی‌نژاد عباس(1387) تحلیل فرهنگ سیاسی در ایران معاصر بر اساس رهیافت گفتمانی، مجله مطالعات سیاسی، دوره 1، شماره  1.
مصلی‏نژاد عباس(1388) واکاوی فرهنگ سیاسی در ایران معاصر بر اساس تئوری انتقادی، مجله مطالعات سیاسی، دوره2  شماره  5.
مقدم گوهری، هادی(1380) تعامل فرهنگ و حقوق، فصلنامه اندیشه حوزه، شماره 29.
ملکان، مجید(1376) فرهنگ سیاسی نخبگان حاکم و کثرت‏گرایی (پلورالیسم) سیاسی درایران(۱۳۵۷-۱۳۳۲)، دانشگاه امام صادق (ع).
میری، محمد(1374) تاثیر ساختار نظام سیاسی برفرهنگ سیاسی مردم ایران با تاکید بر 1332تا 1367 ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
وربا، سیدنی(1375)، مقایسه میان فرهنگ سیاسی، ترجمه مجید محمدی، مرکز پژوهش‏های بنیادی.
حسینی هاشم زاده، داود (1379) بررسی فرهنگ سیاسی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
هانتینگتون، ساموئل(1375) سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، نشر علم.
 
Almond and S.Verba (1963) The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in FiveNations, Princeton University Press.
 Almond and Sidney Verba (1966) The Civic Culture, Princeton University Press.
Almond, Gabriel and Bingham Powell (1975) Comparative politics, Boston: Brown and Company.
Dittmer, Owell (1997) "Political Culture and Political Symbolism: Toward A Theoretical Synthesis", World Politics, Vol 129.
Elazar, D. (1984) American Federalism:A view from the states, New York: Harper and Row.
Huntington, Samuel P. (1996) The Clash of Civilizations and the Remaking of the World Order, New York: Simon & Schuster.
Inglehart, Ronald and Christian Welzel (2005) Modernization, Social Change and Democracy, Cambridge University Press.
Vanhanen, Tatu (2003) Democratization: A Comparative Analysis of 170 Countries, Routledge.
Welch, Stephen (2013) The Theory of Political Culture, Oxford University Press