چالش‏ های استقرار نظام پارلمانی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته حقوق عمومی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، سمنان

2 استادیار گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه حقوق عمومی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، سمنان

چکیده

تغییر صورت سازماندهی نهادهای حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران به نظام پارلمانی دغدغه­ ای است که در سال‏های اخیر مطرح بوده است. با توجه ‏به هزینه­ های تغییر نظام سیاسی و لزوم اصلاحات چشمگیر تقنینی-ساختاری در فرض اهتمام به پیاده ‏سازی نظام پارلمانی و همچنین، نحوه ساخت سیاسی در نظام حقوق عمومی ایران و یافته­ های ناهمگون کارآمدی پارلمانی یا ریاستی در ادبیات تطبیقی و نفی مطلوبیت ذاتی هر یک، در کنار تردید در تطابق ­پذیری نتایج مطالعات در سایر نظام‏ها به لحاظ ماهیت علی‏ حده و زیرساخت­ های مجزا، در مجموع می ­توان مخاطراتی را در فرایند تغییر نظام سیاسی پیشاروی نظام جمهوری اسلامی در سطوح مختلف مشروعیت، ثبات، وجهه دمکراتیک و کارایی در کمین این طرح کلان دانست. بنابراین، در شرایط کنونی می ­توان با اعمال اصلاحاتی در قانون اساسی و رویکردها به‏ ویژه در خطوط فرهنگ سیاسی، تحزب و انتخابات، اهداف خود را در متن نظام فعلی با سرعت، هزینه ­کرد و ریسک کمتری مطالبه کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Challenges Facing the Establishing a Parliamentary Regime in the Legal system of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Razaghi 1
  • Ahmad Habibnezhad 2
  • Mohsen Taheri 3
2 .
چکیده [English]

Transforming the organizing of the governmental institutions in the Islamic Republic of Iran into a parliamentary regime is a concern in which has been the focus of some writers and experts in recent years. In theoretical approaches, some see the Parliamentarization as a strategy to overcome the current problems, but some believe that the problems does not consider arising from the current regime's model in terms of the form of separation of powers and sometimes the problem has been known with the current Quasi-presidential regime and the necessity to move on to the requirements of real presidential regime. There are also two distinct views among the supporters of Parliamentarization: one that considers changing laws as an automatic setting of conditions for the efficient establishment of the parliamentary system and another view that believes it must be first prepared the conditions of the parliamentary system and then make change with less risk.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parliamentary Regime
  • Legal system
  • Islamic Republic of Iran
  • Supreme Leader
  • President
  • legislation
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
بشیریه، حسین (1382) آموزش دانش سیاسی: مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی، تهران: نگاه معاصر.
پیرعلی، محمد (1396) بررسی نقش ساختار ریاستی یا پارلمانی در اقتدار نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال اول، شماره4.
حبیب زاده، توکل و برومند، محمد (1391) جایگاه نظام ریاستی یا پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال اول، شماره اول.
حبیب نژاد، سیداحمد و حسینی، محمدجواد (1398) چالش ها و رهیافت های استقرار نظام پارلمانی در نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره 61.
راسخ، محمد (1388) نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران: انتشارات دراک.
رسکتی، محمدمهدی و بابایی مهر، علی (1398) الگوی نظام پارلمانی در نظام مبتنی بر حاکمیت الهی و ولایت فقیه در جمهوری اسلامی ایران، مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، شماره2.
سریع القلم، محمود (1371) عقل و توسعه یافتگی، تهران: نشر سفید.
طباطبائى مؤتمنى، منوچهر (1370) آزادی‏هاى عمومى و حقوق بشر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طباطبایی، سیدمحمد (1396) نظریه تفکیک قوا و سازماندهی قدرت سیاسی نزد دولت، فصلنامه دولت‏پژوهی، سال سوم، شماره 12.
علی حسینی، علی و ابراهیمی، علی (1392) چرایی نوسان بین الگوهای نیمه‏ریاستی، نیمه‏پارلمانی و پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست اسلامی، شماره 3.
قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل (1384) بایسته های حقوق اساسی، تهران: انتشارات میزان.
قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل (1383) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات میزان.
قبادی، کوثر (1392) امکان‏سنجی استقرار نظام پارلمانی در ایران، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
قوام، عبدالعلی (1371) توسعه سیاسی و تحول اداری، تهران: نشر قومس.
گرجی ازندریانی، علی اکبر (1388) در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: انتشارات جنگل.
مدیرشانه چی، محسن (1379) تمرکزگرایی و توسعه‌نیافتگی سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر رسا.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1392) ویژگی‏ها و معیارهای ارزیابی نظام های حکومتی (مطالعه تطبیقی نظام های پارلمانی، ریاستی و مختلط)، در:  https://rc.majlis.ir/fa/report/show/858937
منتسکیو، شارل دو (1370) روح‏القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مومنی‏راد، احمد؛ بهدادفر، میثم (1396) بررسی موانع، زمینه ها و راهکارهای پارلمانی شدن نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و دوم، شماره2.
ناصحی، مصطفی (1387) تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم: بوستان کتاب.
هاشمی، سید محمد (1382) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهادهای سیاسی، جلد دوم، تهران: نشر میزان.
Elgie, R. (2005) From Linz to Tsebelis: Three Waves of Presidential/ Parliamentary Studies, Democratization, Vol. 12, No. 1.
Elgie, R. (1999) Semi-presidentialism in Europe, Oxford University Press.
Linz, J. (1990) The Virtues of Parliamentarism, Journal of Democracy, Vol. 1, No. 4.
Müller, Wolfgang C., Strom, K., & Bergman, T. (2006) Parliamentary democracy: promises and Problems, in: Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies, Oxford University Press.
Onuf, N. (1989) World of our Making, University of South Carolina Press.
Sterling-Folker, J. (2002) Realism and the Constructivist Challenge: Rejecting, Reconstructing or Rereading?, International Studies Review, Vol. 4, No. 1.