امنیت‌زدایی‌ از دولت‌ اغتصابی‌؛ تأملی‌ در قابلیتهای‌ فقه‌ امامی‌

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر و کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

اگر «دولت‌» را متعلق‌ واژة‌ امنیت‌ فرض‌ کنیم‌، با توجه‌ به‌ آموزه‌های‌ ماکس‌وبر، مهمترین‌ بعدحریم‌ امنیتی‌ دولت‌ عبارت‌ خواهد بود از: در اختیار داشتن‌ انحصار اعمال‌ زور با اتکاء به‌ منابع‌ مشروعیتی‌ آن‌. به‌ بیان‌ وبر، تجمع‌ سیاست‌ اجباری‌ که‌ دارای‌ تشکیلات‌ پایداری‌ است‌ مادامی‌ دولت‌خوانده‌ می‌شود که‌ کارکنان‌ اداری‌اش‌ بتوانند به‌ طرز موفقیت‌آمیزی‌ مدعی‌ انحصار کاربرد مشروع‌ زور جسمانی‌ به‌ منظور تحقق‌ اقتدار آن‌ باشند. (1) بر این‌ اساس‌، انحصارکاربرد زور هستة‌ سخت‌ حریم‌ امنیتی‌ دولت‌ و مشروعیت‌ این‌ انحصار نیز کمربند حفاظتی‌ آن‌ است‌

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

امنیت‌زدایی‌ از دولت‌ اغتصابی‌؛ تأملی‌ در قابلیتهای‌ فقه‌ امامی‌

نویسنده [English]

  • farzad pour saeed
  1. 1. وبر،ماکس‌، مفاهیم‌ اساسی‌ جامعه‌شناسی‌، احمد صدارتی‌، تهران‌، مرکز، چ‌ سوم‌، 1371، ص‌141. البته‌ ماکس‌ وبر در تبیین‌ دولت‌ مدرن‌ به‌ شدت‌ متأثر از آموزه‌های‌ هگلی‌ است‌ به‌ بیان‌ هگل‌:«دولت‌ نیازمند مرکز و کانونی‌ عمومی‌، یعنی‌ شهریار و شئون‌ اجتماعی‌ است‌ که‌ در وجود آنهاقدرتهای‌ مختلف‌، امور خارجی‌، نیروهای‌ مسلح‌ و مالیة‌ مربوط‌ بدان‌ و غیره‌ یک‌ جا جمع‌ شوند،مرکزی‌ که‌ نه‌ تنها اداره‌ کننده‌ بلکه‌ خود واجد قدرت‌ لازم‌ برای‌ اجرای‌ فرمانهای‌ خود بوده‌ به‌نحوی‌ که‌ بتواند اجزاء را به‌ خود وابسته‌ نگه‌ دارد.» برای‌ آگاهی‌ بیشتر نگاه‌ کنید به‌:

    وینسنت‌، اندرو، نظریه‌های‌ دولت‌، حسین‌ بشیریه‌، تهران‌، نی‌، چ‌ دوم‌، 1376، ص‌ 186.

    1. واژگان‌ «هستة‌ سخت‌» و «کمربند حفاظتی‌»، مختص‌ نظریة‌ فیلسوف‌ علم‌ ایمره‌ لاکاتوش‌ باعنوان‌ «روش‌شناسی‌ برنامه‌های‌ پژوهش‌ علمی‌» است‌ که‌ به‌ نظر می‌رسد در سایر زمینه‌ها از جمله‌دین‌پژوهی‌ و امنیت‌ پژوهی‌ نیز قابل‌ استفاده‌ است‌. برای‌ آگاهی‌ بیشتر نگاه‌ کنید به‌: لازی‌، جان‌،درآمدی‌ تاریخی‌ به‌ فلسفه‌ علم‌، علی‌ پایا، تهران‌، سمت‌، ج‌ دوم‌، 1377، صص‌ 278 ـ 272.
    2. برای‌ آگاهی‌ بیشتر در خصوص‌ «بحران‌ سلطة‌ سیاسی‌» نگاه‌ کنید به‌: بشیریه‌، حسین‌، آموزش‌دانش‌ سیاسی‌ (مبانی‌ علم‌ سیاسی‌ نظری‌)، تهران‌، نگاه‌ معاصر، 1380، ص‌ 87.
    3. همان‌، صص‌ 24 و 25.
    4. وینسنت‌، اندرو، پیشین‌، ص‌ 92.
    5. هابز، توماس‌، لویاتان‌، حسین‌ بشیریه‌، تهران‌، نی‌، 1380، صص‌ 292 و 295.
    6. برای‌مطالعة‌ متن‌ اصلی‌ رسالة‌ مذکور و ترجمة‌ آن‌ می‌توانید به‌ منبع‌ذیل‌رجوع‌کنید:کریمی‌ زنجانی‌اصل‌، محمد، امامیه‌ و سیاست‌ در نخستین‌ سده‌های‌ غیبت‌، تهران‌، نی‌، 1380، صص‌ 161 ـ 145.
    7. همان‌، صص‌ 153 ـ 155.
    8. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ و فرهنگی‌ ایران‌ از آغاز تا پایان‌ عهد صفوی‌، تهران‌،فردوس‌، 1376، ص‌ 310.

    10- برای‌ آگاهی‌ بیشتر نگاه‌ کنید به‌: آقاجری‌، هاشم‌، کنش‌ دین‌ و دولت‌ در ایران‌ عصرصفوی‌،تهران‌، باز، 1380، صص‌ 31 ـ14.

    1. برای‌ مطالعه‌ متن‌ فرامین‌ و احکام‌ دینی‌ پادشاهان‌ صفوی‌ به‌ مرحوم‌ کرکی‌ و علامه‌ مجلسی‌نگاه‌ کنید به‌: جعفریان‌، رسول‌، دین‌ و سیاست‌ در دورة‌ صفوی‌، قم‌، انصاریان‌، پاییز 1370، صص‌452ـ395.
    2. همان‌، ص‌ 39.
    3. آبراهامیان‌، یرواند، ایران‌ بین‌ دو انقلاب‌،احمد گل‌محمدی‌ و محمد ابراهیم‌ فتاحی‌، تهران‌، نی‌،1377، صص‌ 47 ـ 53.
    4. Kazemi Moussavi, Ahmad, Religios Authority in Shiite Islam, From The Office Of Mufti to theInstitution Of Marja،Kualalumpur: International Institute Of Islamic thought and Civilization, 1996, pp48, 49.
    5. Ibid, p49.
    6. کدیور، محسن‌، حکومت‌ ولایی‌، تهران‌، نی‌، 1380، چ‌ چهارم‌، ص‌ 293.
    7. همان‌، ص‌ 310.
    8. کدیور، محسن‌، نظریه‌های‌ دولت‌ در فقه‌ شیعه‌، تهران‌، نی‌، 1376، ص‌ 36.
    9. همان‌، ص‌ 166.
    10. منتظری‌، حسینعلی‌، مبانی‌ فقهی‌ حکومت‌ اسلامی‌، محمود صلواتی‌، ج‌ 1، تهران‌، کیهان‌،1367، مقدمه‌ مترجم‌، ص‌ 19.
    11. هابز، توماس‌، پیشین‌، ص‌ 239.
    12. الگار، حامد، دین‌ و دولت‌ در ایران‌، نقش‌ علما در دورة‌ قاجار، ابوالقاسم‌ سری‌، تهران‌، توس‌، چ‌دوم‌، بهار 1369، ص‌ 36.
    13. همان‌، ص‌ 37.
    14. Momen, Moojan, An Introduction To Shi,i Islam, The History And Doctrines Of Twelvey Shism, United States: Yale University Press, P250, 251.
    15. عاقلی‌،باقر، داور و عدلیه‌، تهران‌، علمی‌، 1370، ص‌ 143.
    16. آبراهامیان‌، یرواند، پیشین‌، ص‌ 186.
    17. خمینی‌، روح‌الله‌، ولایت‌ فقیه‌ (حکومت‌ اسلامی‌)، تهران‌، امیرکبیر، 1360، ص‌ 240.
    18. ولائی‌، عیسی‌، ارتداد در اسلام‌، تهران‌، نی‌، 1380، ص‌ 132.
    19. همان‌، صص‌ 137، 139.
    20. منتظری‌، حسینعلی‌، پیشین‌، ص‌ 253.
    21. کدیور، جمیله‌، تحول‌ گفتمان‌ سیاسی‌ شیعه‌ در ایران‌، تهران‌، طرح‌ نو، 1378، ص‌ 69.
    22. منظورالاجداد، سیدمحمد حسین‌، «فدائیان‌ اسلام‌»، گفتگو، شماره‌ 29، پاییز 1379، صص‌191 ـ 194.
    23. نوری‌، حسین‌، امر به‌ معروف‌ و نهی‌ از منکر، محمد مهدی‌ اشتهاردی‌، قم‌، دفتر تبلیغات‌اسلامی‌، آذر 1367، ص‌ 298.
    24. مانند آیه‌ 216 سورة‌ بقره‌، آیة‌ 6 سوره‌ توبه‌، سوره‌ نساء آیات‌ 73، 76، 95، 97، سوره‌ توبه‌آیات‌ 29، 41، 74، سوره‌ محمد آیه‌ 4 و
    25. منتظری‌، حسینعلی‌، پیشین‌، ص‌ 228.
    26. صدرحاج‌ سیدجوادی‌، احمد، بهاءالدین‌ خرمشاهی‌، کامران‌ فانی‌ و حسن‌ یوسفی‌ اشکوری‌،دایرة‌المعارف‌ تشیع‌، ج‌ پنجم‌، تفصیل‌ - جینی‌، تهران‌، سعید محبی‌، 1375، ص‌ 536.
    27. الگار، حامد، پیشین‌، ص‌ 154.
    28. عنایت‌، حمید، «مفهوم‌ نظریة‌ ولایت‌ فقیه‌ از دیدگاه‌ امام‌ خمینی‌» سعید محبی‌، کیان‌، شماره‌ 34،سال‌ ششم‌، دی‌ و بهمن‌ 75، ص‌ 2.
    29. عمید زنجانی‌، عباسعلی‌، فقه‌ سیاسی‌ اسلام‌، ج‌ دوم‌، نظام‌ سیاسی‌ و رهبری‌ در اسلام‌، تهران‌،امیرکبیر، چ‌ دوم‌، 1367، صص‌ 249 و 250.
    30. خمینی‌(ره‌) روح‌الله، پیشین‌، ص‌ 66.
    31. همان‌، ص‌ 172.
    32. صحیفه‌ نور، ج‌ 21، ص‌ 39.
    33. سعید حجاریان‌، «رهبری‌ و نظام‌ مرجعیت‌»، در جمهوریت‌؛ افسون‌ زدایی‌ از قدرت‌، تهران‌،طرح‌ نو، چ‌ دوم‌، 1379، صص‌ 517 و 518.
    34. همان‌، ج‌ 22، ص‌ 170.
    35. همان‌، ج‌ 22، ص‌ 138.
    36. هابز، توماس‌، همان‌، ص‌ 295.
    37. روزنامة‌ رسالت‌، شنبه‌ 3 مهر 1378، شمارة‌ 3966، ص‌ 2.
    38. همان‌، شنبه‌ 10 مهر 1378، شماره‌ 3972، ص‌ 13.
    39. Binder, Leonard, Ijtihad and Marjaeiyyat, inShi, ism doctrines, thought, and Spirituality,Newyork, State University, 1988, P238.