ظرفیت‏ طبیعی‏ امنیت مورد مطالعاتی‏ قومیت‏ وخشونت‏ در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

در نوشتار حاضر نویسنده ضمن بیان این مطلب که امنیت داخلی هر کشور حاصل برآیند سه ظرفیت طبیعی، بهره ‏برداری و استراتژیک است، به تشریح اولین ظرفیت یعنی ظرفیت طبیعی امنیت ایران می ‏پردازد. با توجه به این که ظرفیت طبیعی دلالت بر توانایی های نسبتا ثابت واحدهای سیاسی (همچون جغرافیا، همسایگان، ذخایر، آداب ملی و) برای حفظ ثبات و آرامش دارد، مؤلف از مقوله قومیت ها در مقام یکی از مهم‏ترین شاخص های ظرفیت طبیعی در ایران سخن گفته است. شناسایی شش قومیت ترک، کرد، لر، بلوچ، ترکمن، عرب و بررسی وضعیت گسست حاصله بین آنها با اکثریت فارسی ‏زبان و تحلیل رفتارهای خشونت ‏آمیز و مخل امنیت، گذشته از این منظر، محورهای اصلی بحث مؤلف را شکل می ‏دهد. در پایان نیز نویسنده ضمن آسیب‏ شناسی ساختار قومی، جهت پرهیز از تعمیق گسست های هویتی و بروز خشونت، راهبردهایی را پیشنهاد کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

ظرفیت‏ طبیعی‏ امنیت مورد مطالعاتی‏ قومیت‏ وخشونت‏ در ایران

نویسنده [English]

  • asghar eftekhari
(1) اورول، جورج، 1984،صالح حسینی، تهران، نیلوفر، 1369، صص 6-45.
(2) بحث از معنای امنیت، به طور مفصل در دو مقاله زیر آمده است:
 - افتخاری، اصغر، "امنیت ملی: رهیافتها و آثار"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره دوم، (تابستان)،1377، صص60-27.
 - افتخاری، اصغر، "حوزه ناامنی: بنیادهای فرهنگی مدیریت استراتژیک و مقوله امنیت داخلی در ایران"، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره سوم، بهار 1378، صص56-19.
(3) Rupesinghe, Kumar, "Forms of Violence And It's Transformation", in: Kumar Rupesinghe and Marcial Rubioca (Edis), The Culture of Violence, Japan, U.N University Press, 1994, p: 23.
(4) See: Sorel, Georges, Reflections of Violence, New York, 1906.
(5) نک: نیکفر، محمدرضا، خشونت، حقوق بشر، جامعه مدنی، تهران، طرح نو، .1378
(6) فکوهی، ناصر، خشونت سیاسی: نظریات، مباحث، اشکال و راهکارها، تهران، قطره، 1378، ص 2.
(7) در این‏باره نک: لوکس، استیون، قدرت:فرانسانی یا شر شیطانی، فرهنگ رجایی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370.
(8) Arbi-Aster, Anthony, "Violence", in: William Outhivaite, Tom Battamore (Edis), The Blackwell Dicticnary of Towenthieth Century Social Thought, U.S.A, Blackwell, 1993, p. 700.
(9) در زمینه تمییز نظری بین خشونت و تهاجم رک.
 - Kleining, Y., "Conceptual Cannibalism, The Social Scientific Appropriation of Ordinary Discourse", in: Social Internationalist Approaches to Violence, 5 and 6 April, Albany, NY: Department of Sociology, University at Albany, 1991.
(10) Hoffmann, John, Timothy O. Ireland and Cothy Spatz Widom, "Traditional Socialization Theories of Violence: A Critical Examination", in: John Archer (Edi), Male Violence, London, Routledge, 1994, p. 239.
(11) برای مطالعه درباره ابعاد فردی و اجتماعی خشونت نک:
 - Gurr, Ted Robert, "A Causal Model of Civil Strife: A Comparative Analysis Using New Indices", in: Ivo K. Feierabend, Rosalind L. Feierabend and Ted Robert Gurr, Anger, Violenceand Politics Theories and Research, New Jersy, Prentice Hell Inc., 1972, pp. 184-222.
(12) جهت مطالعه درباره صور مختلف خشونت نک:
 - Schmid, A., "Twentieth Century Megamurders: Determining The Extra of Democide",(based on research by) Rudolph J. Rummel, University of Hawaii, Newsletter and ProgressReport, Vol. 3, no. 1, (Summer) 1991.
( در این اثر خشونت دولتی مورد بررسی قرار گرفته و آمارها نشان می‏دهند که مجموع شهروندانی که به واسطه حکومتهایشان جان سپرده‏اند از مجموع افرادی که در جنگهای داخلی جان سپرده‏اند، بیشتر بوده و تا آن تاریخ به 143166000نفر بالغ می‏شده است)
 - Feierabend, Ivo K. & Rosalind L. Feierabend, "Systemic Condition of Political Aggression: An Application of Frustration-Aggression Theory", in: Anger, Violence and Politics, op. cit. (note:11), pp. 136-183.
- "Forms of Violence", op.cit. (note: 3), pp. 23-31
( خشونت ساختاری و عریان از دیدگاه گالتنگ و خشونت دولتی و غیردولتی به تفکیک بررسی شده‏اند)
(13) See: Laswell, Harold & A. Kaplan, Power and Society, London Routledge and Kegan Paul, 1952, esp. chapter 2.
(14) در این باره نگاه کنید به منبع زیر که دیدگاه روکان را به تفصیل آورده است:
 - ایوبی، حجت‏الله، "شکافهای قومی و خشونت در پیکارهای سیاسی"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، صص26-21.
(15) جهت مطالعه درباره این معنا از گسست نک: بشیریه، حسین، جامعه‏شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نی، 1374، صص106-99.
(16) نک: احمدی، حمید، قومیت و قوم‏گرایی در ایران: از افسانه تا واقعیت، تهران، نی،1378، صص46-29.
(17) اسمیت، آنتونی، "منابع قومی ناسیونالیسم"، ترجمه: واحد ترجمه، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، ص 186.
(18) در این باره نک: همان، صص 8-186 همچنین:.
 - مارجر، مارتین، "سیاست قومی"، اصغر افتخاری، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار1377، صص182-153.
(19) Mandel, Robert, The Changing Face of Security: A Conceptual Analysis, London,Green Wood Press, 1994, pp. 17-18.
(20) جهت مطالعه درباره تئوری "امنیت اطمینان‏بخش" نک:
 - Sommer, Mark, "Step Towards an Ecology of Peace", in: Peace & Conflict Studies Program, University of California, 1989.
(21) See: Crocker, Chester A., and Fen Osler. Hampson, and Pamela Aall, Managing GlobalChaos: Sources of and Responses to International Conflict, (Edis), U.S.A, United StatesInstitute of Peace Press, Washington D.C., 1997.
(22) "Forms of Violence", Op. cit, (note: 3), P. 19.
(23) See: Huntington, Samuel, "Civil Violence & Process of Development", London International Institute for Strategic Studies, No. 83, 1971.
(24) درخصوص احیاء و اهمیت نگرشهای قومی در جهان معاصر، به اولین پیش‏شماره از فصلنامه مطالعات راهبردی ( بهار 77) مراجعه شود؛ به ویژه: "منابع قومی ناسیونالیسم"، پیشین ( یادداشت شماره17).
(25) خشونت سیاسی: نظریات، مباحث، اشکال و راهکارها، پیشین، ( یادداشت شماره 6) ص 226.
(26) See: "A Causal Model of Civil Strife", Op.cit, (note: 11), p. 189.
(27) See: Benson, Michelle, Jacke Kugler, "Power Parity, Democracy and the Soverity of Internal Violence", The Journal of Conflict Resoulation, 2 April, 1998, pp. 196-208
(28) در این‏باره می‏توان به طیف وسیعی از تحلیلها اشاره کرد که پژوهشگران متعددی چون آپتون، علی رضاقلی، همایون کاتوزیان، جان فوران و فخرالدین عظیمی را شامل می‏شود.
(29) نک: "منابع قومی ناسیونالیسم"، پیشین ( یادداشت شماره 17).
(30) به نقل از: سیدامامی، کاووس، "یکپارچگی ملی و رشد هویتهای قومی"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، ص 8.
(31) نک: رمضان‏زاده، عبدالله، "روند بحران قومی در ایران"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، ص 128.
(32) نک: باوند، هرمیداس، "سیاست قومی در نظام بین‏الملل"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، صص210-11.
(33) نک: "شکافهای قومی و خشونت در پیکارهای سیاسی"، پیشین (یادداشت شماره 14).
(34) نک: میسون، تی. دیوید، "قومیت و سیاست"، واحد ترجمه، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377، صص30-128.
(35) اطلاعات مربوط به قوم ترک از منابع زیر گرفته شده است:
 - کاتم، ریچارد، ناسیونالیسم در ایران، احمد تدین، تهران، کویر، 1371.
 - بیانی، خانبابا، غائله آذربایجان، تهران، زریاب، 1375.
 - کسروی، احمد، تاریخ هجده ساله آذربایجان، تهران، امیرکبیر، 2ج، چ9،1375.
 - جامی، گذشته چراغ راه آینده، بی‏جا، سمندر، 1362.
 - قومیت و قوم‏گرایی در ایران: از افسانه تا واقعیت، پیشین (یادداشت شماره 16).
(36) اطلاعات مربوط به قوم کرد از منابع زیر برگرفته شده است:
 - جلائی‏پور، حمیدرضا، کردستان و علل تداوم بحران آن پس از انقلاب اسلامی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه، 1372.
 - ناسیونالیسم در ایران، پیشین (یادداشت شماره 38).
 - قومیت و قوم‏گرایی در ایران، پیشین (یادداشت شماره 16).
 - کندال، وانکی عصمت شریف، نازدار مصطفی، کردها، ابراهیم یونسی، تهران، روزبهان، 1370.
 - فاروقی، عمر، تاریخ و فرهنگ کردستان، تهران، شرق، 1362.
 - بهجت، علی، انقلاب اسلامی کردستان، بی‏نا، بی‏جا، بی‏تا.
 - جزنی، بیژن، کرد و کردستان، بی‏نا، بی‏جا، بی‏تا.
 - کامران، امیر، جنبشهای ملی کردستان، سخن، ش9، 1324
- کردستان، مردوخ، تاریخ کردستان، تهران، بی‏نا، بی‏تا.
 - بیات، کاوه، "شورش کردهای ترکیه و تأثیر آن بر روابط خارجی ایران"، تهران، نشر تاریخ ایران، 1374.
(37) اطلاعات مربوط به قوم عرب از منابع زیر گرفته شده است.
 - ناسیونالیسم در ایران، پیشین (یادداشت شماره 38).
 - قومیت و قوم‏گرایی در ایران، پیشین (یادداشت شماره16).
 - کلی، حسین، تاریخ 20ساله ایران، تهران، علمی، 6ج، چ4،1366 .
 - لورین، سرپرسی، شیخ خزعل و پادشاهی رضاخان، محمدرفیعی مهرآبادی، تهران، فلسفه، 1363.
 - عزیزی بنی‏طرف، یوسف، قبایل و عشایر عرب خوزستان، تهران، مؤلف،1372.
(38) اطلاعات مربوط به قوم لر از منابع زیر گرفته شده است:
 - بدلیسی، شرف خان، شرفنامه یا تاریخ کردستان، محمد عباسی (به اهتمام)، تهران، نشر علمی، بی‏تا.
 - دبد، بارون، سفرنامه لرستان و خوزستان، محمدحسین آریه، تهران، نشر علمی و فرهنگی، 1371.
 - بهرامی، روح‏الله، "سیاست قومی پهلوی اول در قبال قوم لر"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره اول، بهار 1377.
 - امان‏الهی بهاروند، اسکندر، قوم لر: پژوهشی درباره پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران، تهران آگاه، 1370.
(39) اطلاعات مربوط به قوم بلوچ از منابع زیر گرفته شده است:
 - قومیت و قوم‏گرایی در ایران، پیشین (یادداشت شماره 16).
 - زارع مهرجردی، علی‏محمد، عوامل همسازی و ناهمسازی با مرکز: بلوچستان ایران، پایان‏نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه تهران، 1372.
(40) اطلاعات مربوط به قوم ترکمن از منابع زیر گرفته شده است:
 - کرونین، استفانی، ارتش و حکومت پهلوی، غلامرضا علی‏بابایی، تهران، خجسته، 1377.
 - افشار سیستانی، ایرج، مقدمه‏ای بر شناخت ایل‏ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، 2ج.
(41) نک: قومیت و قوم‏گرایی در ایران، پیشین (یادداشت شماره 16)ص 52.
(42) See: Amirahmadi, Hooshang, "A Theory of Collective Movement And It's Application to Iran", Ethnic and Radical Studies, Vol. 10, No. 4, (October) 1987.
(43) See: Aghajanian, Akbar, "Ethnic Inequality in Iran: An Overview", International Journal ofThe Middle Eastern Studies, 15, no. 2, (May 1983).
(44) See: Kazemi, Farhad, "Ethnicity and Iranian Peasantry", in: Milton Y. Esman & Itamar Rabinovich (Edis), Ethnicity, Pluralism & State in the Middle East, Tthaca, Cornell Unviersity Press, 1988.
(45) به نقل از: قومیت و قوم‏گرایی در ایران، پیشین )یادداشت شماره 16(ص 45.آدرس اصلی منبع:
"- Menashri, David, "Khomeini's Politics Toward Ethnic & Religious Minorities, in: Ethnicity and State in the Middle East, Op. cit (note: 4).
(46) درباره بحران معاصر "دولت - ملت" نک:
 - Dunn, John (Edi), Contemporary Crisis of The Nation State?, U.S.A, Blackwell, 1995.
(47) مرلوپونتی، موریس، انسان‏دوستی و خشونت، روشنک وزیری، تهران، روشنگران، 1374، ص 15.
(48) See: Oommen, T. K. Citizenship, Nationality and Ethnicity, Cambridge, Blackwell, 1997.
(49) Gurr, Ted Robert, Why Men Rebell, New Jersy, Princeton University Press, 1971. also:- Oberschall, Anthony, Social Conflict and Social Movement, New Jersy, Prentice Hall Inc., 1973.
(50) See: Gurr, Ted Robert, and will Moore, "Enthnopolitical rebellion: A Cross Sectional Analysis of the 1980's with risk assessment for the 1990's", American Jornal of Political Science, no. 41,1997, pp. 1079-1103.
(51) این امر به صورت بسیار کم‏رنگی در اثر زیر انجام شده و مؤلف در بحث از اندیشه عدم خشونت، اندیشه‏گران ایرانی را از یاد نبرده است. جهانبگلو، رامین، اندیشه عدم خشونت، تهران، نی، 1378.
(52) متأسفانه این بعد از فرهنگ ایرانی بیش از حد بزرگ و محور اصلی بسیاری از پژوهشها بوده است. نک:
 - رضاقلی، علی، جامعه‏شناسی خودکامگی، تهران، نی، چ2،1371 .
(53) See: Berkowitz, L., "The Frustration-Aggression Hypothesis revisited", in: L. Berkowitz (Edi), Roots of Aggression: An Re-examination of the frustration-Aggression Hypothesis; New York, Atherton Press, 1969.
(54) در این‏باره نک: خشونت سیاسی ، پیشین ( یادداشت شماره 6) صص 8-6.
(55) قیصری، نورالله، "سنجش میزان مشروعیت دولت نزد عرب خوزستان"، (بولتن)، پژوهشکده مطالعات راهبردی، سال 1378.
(56) "Forms of Violence", Op.cit, (note: 3).
(57) "Systemic Condition of Political Aggression", op.cit, (note: 12), pp. 149-50.
(58) See: "Forms of Violence", Op.cit, (note: 3), p. 18.
1+22- در این باره نک: "قومیت و امنیت"، پیشین ( یادداشت شماره 34) صص 6-214.
(59) Feierabend, Ivo K., Rosalind Feierabend and Betty A. Nesvold, "Social Change and Political Violence" in: Ivo K. Feierabend, Rosalind Feierabend and Ted Robert Gurr, Anger, Violence, and Politics: Theories and Research, Op.cit (note: 11), pp. 107-124.
(60) در این‏باره دیویس، گار، فایرابند و نسولد، بحث مبسوطی انجام داده‏اند که طی آن چندین الگوی ترسیمی ( نمودار) از مواقع بروز خشونت سیاسی در جوامع عرضه گردیده است. این الگوها در تحلیل وقایع قومی به خوبی قابل بهره‏برداری می‏باشند؛ جهت مطالعه این الگوها نک:
 - "A Causal Model of Civil Strife", op.cit, (note: 11), - Davies, James, "Toword a Theory of Revolution", American Sociological Review, XXVII,January, 1962, pp. 5-19.
- Anger, Violence & Politice, Op.cit, (note: 11), pp. 99-118.
(61) جهت مطالعه میزان تأثیرگذاری نهادهای مختلف در بروز خشونت نک:
 - Almond, Gabriel, and J. Coleman (Edis), The Politics of Developing Areas Princeton, Princeton University Press, 1960.
( نقش خانواده به شکل مستقیم و غیرمستقیم در آموزش خشونت بررسی شده است).
 - Barek, and Rosenwein, 1985.
( در این که به شرایط سه‏گانه تأثیرگذاری نهاد خانواده در تعلیم خشونت به تفصیل بررسی شده‏اند)
(62) جهت مطالعه در حضور کارکرد خشونت‏زای رفتارهای تحقیرآمیز رک:
 - Redel, F. and Wineman, D., Children Who Hate: The Disorganization and Breakdown of Behavior Controls, New York, The Free Press, 1951.
(63) See: Silberman, C. E., Criminal Violence, Criminal Justic, New York, Random House, 1978, also:- Park, R. D., and Slaby, R. G., "The Development of Aggression", in: E. M. Hetherington(Edi), Handbook of Child Psychology, Vol. IV, New York, John Willy and Sous, 1983.
(64) The Report of the National Advisory Commision on Civil Disorder, U.S.A, 1986.
(65) پترنولتینگ، هانس، روشهای پرهیز از اعمال زور )نتایج تحقیق روان‏شناسی صلح(، تهران، نقش خورشید با همکاری شرکت آترپات، 1378، ص 18.
(66) انسان‏دوستی و خشونت، پیشین ( یادداشت شماره 47) مقدمه کتاب.
(67) فرسایش مفهوم حاکمیت، تقویت نگرشهای خرده ناسیونالیستی و قدرت یافتن نیروهای فراملی از جمله عواملی هستند که به زعم کومار دست دولت را را در توسل به زور برای حل مقوله قومیت می‏بندند نک:
 - "Forms of Violence", Op.cit, (note: 3). p. 25