طرح بحث جامعه مدنی در ادوار مختلف الهامگرفته از تأملات نظری و رخدادهای تاریخی گوناگونی بوده است. آنچه در عصر حاضر به موضوع فوق اهمیتی مضاعف میبخشد، مربوط به فضایی است که جامعه مدنی با دولت پدید میآورد، فضایی که برای تسهیل روابط شهروندان با نظام سیاسی به کار میآید. از این زاویه جامعه مدنی هم به فضای حاکم بر اجتماعات آزاد و مستقل انسانها اطلاق میشود و هم ناظر به رشته روابط و شبکههای ارتباطی میباشد که افراد صرفنظر از منافع، مذهب، قوم و آرمانهای خود در درون این فضا پدید میآورند.
)