نهاد «خانواده» و جایگاه آن در امنیت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی

چکیده

نهاد خانواده در جامعه ایرانی به عنوان مهم‌ترین واحد اجتماعی، پیوند ناگسستنی با امنیت فرهنگی و تداوم خصیصه ‏های مطلوب هویتی ایرانی- اسلامی دارد. این کارکرد در سال‏ های اخیر، دستخوش تغییر و تحول شده است به گونه‏ ای که به نظر می ‏رسد در سال‏ های آینده، نقش بلامنازع نهاد خانواده در تقویت امنیت فرهنگی جامعه با چالش روبرو خواهد شد. پرسش مقاله حاضر این است که چه عواملی روابط کارکردی خانواده و امنیت فرهنگی را با چالش مواجه کرده و از تأثیر نهاد خانواده بر تقویت امینت فرهنگی جامعه کاسته است. در پاسخ به این سؤال، نوشتار حاضر به رابطه کارکردی نهاد خانواده بر مقوله امنیت فرهنگی پرداخته و چالش ‏های موجود در این رابطه را بررسی می‏ کند. نمودهای سبک زندگی جدید و متفاوت با چارچوب سنتی، ظرفیت شبکه‏ های اجتماعی در هویت‏ بخشی و تناقض جامعه ‏پذیری فرد در خانواده با الگوهای جامعه ‏پذیری رسمی از مهمترین چالش‏ های موجود در تضعیف روابط کارکردی نهاد خانوده و امنیت فرهنگی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Family" and its Role in Cultural Security

نویسنده [English]

  • vahedeh ahmadi
Faculty of Strategic Studies Research Institute
چکیده [English]

Family in Iranian society, as the most important social unit, has an unbreakable link with cultural security and the continuity of desirable characteristics of Iranian-Islamic identity. This function has undergone changes in recent years, so that it seems that in the coming years, the undisputed role of Family in strengthening the cultural security of the society will be challenged. The question of this article is what factors have challenged the functional relationships of the family and cultural security and reduced the influence of the family institution on strengthening the cultural security in the society. In response to this question, the present article deals with the functional relationship of Family on the category of cultural security and examines the challenges in this regard. Manifestations of new and different lifestyles from the traditional framework, the capacity of social networks in giving identity and the contradiction of socialization in the family with formal socialization patterns are among the most important challenges in weakening the functional relationships of Family and cultural security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • cultural security
  • social networks
  • lifestyle
  • identification
  • socialization
اسدنژاد، مرضیه (1393)، مقایسه نقش خانواده و مدرسه در جامعه‏پذیری دانش‏آموزان دختر مقطع متوسطه فیر‏وزآباد فارس، پایان‏نامه کارشناسی ارشد جامعه‏شناسی دانشگاه یزد.
احمدی، وحیده (1399)، خانواده و سبک زندگی، در سالنمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران 99- 1400، پژوهشکده مطالعات راهبردی
آتشین‏صدف، عبدالرضا و خیری، محمد (پاییز و زمستان 1396)، بنیان‏های نظری سبک زندگی در اندیشه پی‏یر بوردیو با رویکرد انتقادی، دو فصلنامه پژوهش‏نامه سبک زندگی، سال سوم، شماره 5، 9-44
آشنا، حسام‏الدین و اسمعیلی، محمدصادق (بهار 1388)، امنیت فرهنگی؛ مفهومی فراسوی امنیت ملی و امنیت انسانی، راهبرد فرهنگ، شماره 5، 73-90
باقری، شهلا (1383)، خانواده و سیاست‌گذاری اجتماعی در عرصه ملی و فراملی، مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 152-179
بر، ویوین (1394)، برساخت گرایی اجتماعی، ترجمه اشکان صالحی. تهران: نشر نی.
برناردز، جان (1395)، درآمدی به مطالعات خانواده، ترجمه حسین قاضیان، نشرنی.
برون، مهرداد (بهار 2020)، فضای مجازی و آسیب‏های آن در نظام خانواده،International Multidisciplinary Journal of Pure Life، دوره 6، شماره 20، 79-107
بوزان، باری (1378)، مردم، دولت‏ها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
بهنام، جمشید (1347)، نظری به انواع خانواده در ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 2، 70-78
 تنهایی، حسین و شکربیگی، عالیه (1387)، جهانی‏شدن، تجددگرایی و خانواده در ایران(گذار یا فروپاشی)، مجله جامعه‏شناسی دانشگاه آزاد آشتیان، شماره 10، 33-56
حاجیانی، ابراهیم (1394)، امنیت هویت؛ مبانی و چارچوب مفهومی، مجله جامعه‏شناسی ایران، 16(4)،3-35.
حکمت‏پور، مریم و صالحی امیری، سیدرضا(1391)، بررسی تأثیر نقش خانواده در حفظ هویت ملی و دینی جوانان، مجله مدیریت فرهنگی، سال ششم، شماره 18، 49-60
خوشفر، غلام‏رضا (1374)، مقایسه ارزش‏ها در بین نوجوانان شهر تهران، پایان‏نامه کارشناسی ارشد جامعه‏شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
راقب، امیر و صیادی، محمد (1401)، ظهور جامعۀ ریسک بازاری در ایرانِ پسا1400 و عوامل مؤثر بر آن، مطالعات راهبردی، دوره 25، شماره 95، 7-38
ربانی خوراسگانی، علی و مؤمنی‏راد، فهیمه (1395)، بررسی عوامل تربیتی مؤثر بر جامعه‏پذیری فرزندان بر اساس روش تحلیل مضمون، دوفصلنامه پژوهش‏های جامعه‏شناسی معاصر، سال پنجم، شماره 8، 47-67
رحمانی، جبار و طیبی‏نیا، مهری (بهار و تابستان 97) فرایند تحول هویت اجتماعی زنان در تجربه گفتمانی نهاد دانشگاه مورد مطالعه: زنان متاهل، شاغل و دانشجو، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، دوره پنجم، شماره 11، 123-151
رحیمی، علی و حجیه‏بی‏بی رازقی نصرآباد (پاییز و زمستان 1398)، تحولات و چالش‏های ساختاری و کارکردی نهاد خانواده در ایران: یک مرور نظام‏مند، نشریه جمعیت، سال بیست‏وششم، شماره 109 و 110، 55-90
رفیعی‏مقدم، فاطمه و آشتیانی، علی (زمستان 1399)، کشف عوامل بازدارنده زوجین از فرزندآوری در دهه اخیر (مرور ساختارمند)، نشریه علمی فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، سال پانزدهم، شماره 53، 155-175
زمانی، علی‏اکبر (1386)، نقش و کارکرد نهاد خانواده در تأمین امنیت اجتماعی، فصلنامه دانش انتظامی، سال نهم، شماره دوم، 63-86
ساروخانی، باقر و منیژه نویدنیا (1385)، امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت در تهران، رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 22، 87-108
سیف، سوسن (1368)، تئوری رشد در خانواده، انتشارات دانشگاه الزهرا
علاسوند، فریبا (1391)، تعامل خانواده و دولت، کتاب اندیشه‏های راهبردی، زن و خانواده (مجموعه مقالات سومین نشست اندیشه راهبردی)، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی.
علی‏بخشی، ابراهیم (1389)، الگوی طرح‏ریزی راهبرد نظامی و مدیریت امنیت ملی، تهران، انتشارات دافوس.
علیخانی، علی‏اکبر(1383)، هویت و بحران هویت، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
الفت، سعیده و سالمی، آزاده (پاییز 1391)، مفهوم سبک زندگی، فصلنامه مطالعات سبک زندگی، سال اوّل، شماره 1، 9-36
قدسی، امیر (زمستان 1392)، تأثیر فضای مجازی بر امنیت ملی ج.ا.ایران و ارائه راهبرد، راهبرد دفاعی، سال یازدهم، شماره 44، 149-186
قربانی، علیرضا و سکینه جمعه‏نیا (تابستان 1395)، نقش عوامل اجتماعی (خانواده، مدرسه و گروه همسالان) در جامعه‏پذیری دانش‏آموزان استان گلستان، جامعه‏شناسی کاربردی، سال بیست‏ونهم، شماره 70، 113-128
قربی، سیدمحمدجواد و محمدی نجم (تابستان 1393)، امنیت فرهنگی در سند چشم‏انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران، مولفه‏ها، تهدیدات و راهکارها، سیاست دفاعی، سال بیست‏ودوم، شماره 87، 9-52
قلی‏پور، مجتبی (1399)، مدخل آموزش‏وپرورش، در سالنمای امنیت ملی جمهوری اسلامی 98-99، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کریمی‏مله، علی و گرشاسبی، رضا (بهار 1401)، معمای امنیت هویت و بازخیزی گفتمان باستان‌گرایی، مطالعات راهبردی، دوره 25، شماره 95، 59-88
کوزر، لوئیس (1383)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‏شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات علمی، تهران.
کوئن، بروس (1372)، «درآمدی بر جامعه‌شناسی»، ترجمه محسن ثلاثی، نشر فرهنگ معاصر.
محبوبی‏منش، حسین (1383)، تغییرات اجتماعی ازدواج، مطالعات راهبردی زنان، شماره 26، 172-202
محسنی، منوچهر(1382)، «ازدواج و خانواده در ایران»، انتشارات آرون.
معمار، ثریا؛ عالی‏پور، صمد و خاکسار، فائزه (زمستان1391)، شبکه‏های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دور اول، شماره 4، 155-176
ملکی، امیر؛ ربیعی، علی؛ شکربیگی، عالیه و بالاخانی، قادر(پاییز 1394)، بررسی فردی‏شدن خانواده در ایران با تأکید بر روند تغییرات ساختاری و کارکردی خانواده ایرانی از سال 1335 تا 1393، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال هجدهم، شماره 69، 41-96
نصری، قدیر (1389)، امنیت اجتماعی، معنا و مفهوم، گزارش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (مرکز مطالعات امنیت و جامعه).
وثوقی، منصور و نیک‏خلق، علی اکبر (1375)، مبانی جامعه‏شناسی، انتشارات خردمند، تهران.
وحیدا، فریدون و نیازی، محسن(1383)، تأملی در مورد رابطه بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی در شهر کاشان، نامه علوم اجتماعی، شماره 23، 117-145
یزدانی، عباسعلی و دوستی، سیمین(1396)، اشکال نوپدید خانواده در ایران و چالش‏های آن، پژوهشنامه مدکاری اجتماعی، سال دوم، شماره 6، 75-100
5/78درصد مردم از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، 23 خرداد 1401: قابل دسترسی در: http://www.ispa.ir/Default/Details/fa/3382/-78.5-
 
Browning, Christopher and Joenniemi, Pertti (2017), Ontological Security, Self Articulation and the Securitization of Identity, Cooperation and Conflict.
Disca Tiberiu Crisogen(2015), Types of Socialization and Their Importance in Understanding the Phenomena of Socialization, European Journal of Social Sciences Education and Research, Volume 2, Issue 4, 331-336