نسبت مفهومی فرهنگ و امنیت: جستاری در چیستی «امنیت فرهنگی»

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی

چکیده

در مقاله حاضر، با جستاری در چیستی «امنیت فرهنگی»، به تبیین نظری این مفهوم از منظر نسبت مفهومی فرهنگ و امنیت می‏پردازیم. مفروض مقاله این است که امنیت فرهنگی را به مثابه مفهوم یا حتی پدیدار نمی‏توان درک کرد مگر آنکه به بازشناسی و بازنمایی شقوق مختلف نسبت مفهومی «فرهنگ» و «امنیت» دست یازید. در پاسخ به این مسئله یا پرسش محوری، پردازش مفهومی مقاله حاضر نشان می‌دهد که عناصر و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده و مقوم امنیت، عمدتاً فرهنگی هستند؛ عناصر و مؤلفه‌هایی همچون وجوه ذهنی، زبانی، معنایی، گفتمانی، تصوری، ادراکی، احساسی، روانی و اخلاقی امنیت، از این جمله‌اند و بدون آن‌ها، تکوین، تقویم و تداوم امنیت ناممکن است. در مقاله حاضر، پس از تعریف مفاهیم فرهنگ و امنیت در مقدمه، به شقوق مختلف نسبت مفهومی فرهنگ و امنیت با تأکید بر فرهنگ به مثابه متغیر مستقل می‏پردازیم. در نتیجه این پردازش، نویسنده در مقام فرضیه مقاله، به چهار نسبت مشخص؛ یعنی «فرهنگ به مثابه یکی از ابعاد و بخش‏های امنیت»؛ «فرهنگ به مثابه موضوع ارجاعی امنیت»؛ «فرهنگ به مثابه شاکله محیط امنیتی» و «فرهنگ به مثابه منبع تهدید امنیت» اشاره کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Conceptual Relationship between Culture and Security: an Inquiry into the Nature of "Cultural Security

نویسنده [English]

  • Farzad Poursaid
چکیده [English]

This paper, by studying the nature of "cultural security", will explain this concept theoretically from the perspective of the conceptual relationship between culture and security. The assumption of the article is that cultural security cannot be understood as a concept or even a phenomenon, unless you recognize and represent the different layers of the conceptual relationship between "culture" and "security". In response to this main question, the conceptual processing of this article shows that the elements and components that form and constitute security are mainly cultural. Elements and components such as mental, linguistic, semantic, discursive, conceptual, perceptual, emotional, psychological and moral aspects of security are among these and without them, the development, change and continuation of security will be impossible. In this article, after defining the concepts of culture and security in the introduction, the author will discuss the different aspects of the conceptual relationship between culture and security with an emphasis on culture as an independent variable. As a result of this processing, the author, as the hypothesis of the article, in four specific proportions; like "culture as one of the dimensions and parts of security"; "Culture as a referential subject of security"; "Culture as the shape of the security environment" and "Culture as a source of security threats" have been mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Security
  • Cultural Security
  • Security Environment
  • Security Threat
  • Strategic Culture
  • Identity
  • Lifestyle
  • New Social Movement
آزر، ادوارد ای. و چونگ این مون (۱۳۸۸)، «بازاندیشی مقوله امنیت ملی در جهان سوم»، در امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه ناشر، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ دوم.
آشوری، داریوش (۱۴۰۱)، تعریف‏ها و مفهوم فرهنگ، تهران: آگه، چ نهم.
آﻟﺒﺮﺗﺲ، دﯾﻮﯾﺪ س. و پاپ، داﻧﯿﻞ س. (۱۳۹۶)، ﮔﺰﯾﺪه‌اى از ﻋﺼﺮ اﻃﻼﻋﺎت؛ اﻟﺰاﻣﺎت اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﻰ در ﻋﺼﺮ اﻃﻼﻋﺎت، ﺗﺮﺟﻤﻪ: ﻋﻠﯽ ﻋﻠﯽ‌آﺑﺎدی و رﺿﺎ ﻧﺨﺠﻮاﻧﯽ، تهران: ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدى، چ سوم.
اباذری، یوسف و چاووشیان، حسن (۱۳۸۱)، «از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی؛ رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، دوره 18، شماره ۲۰، صص ۳-۲۷.
ازغندی، علیرضا و روشندل، جلیل (۱۳۹۸)، مسائل نظامی و استراتژیک معاصر، تهران: سمت، چ هفدهم.
افتخاری، اصغر (۱۳۸۰)، «فرهنگ امنیت جهانی» در لیتل، ریچارد و مکین‌لای، رابرت، امنیت جهانی، رویکردها و نظریه‌ها، ترجمه اصغر افتخاری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بروس، راست و هاروی، استار (۱۳۸۶)، سیاست جهانی؛ محدودیت‌ها و فرصت‌های انتخاب، ترجمه علی امیدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چ دوم.
بوردیو، پیر (۱۳۹۹)، نظریه کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار، چ ششم.
بوزان، باری (۱۳۷۹)، «آشنایی با مکتب کپنهاگ در حوزه مطالعات امنیتی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 3، شماره ۹، صص ۹ -۱۶.
بوزان، باری (۱۳۸۸)، از جامعه بین‏الملل تا جامعه جهانی، ترجمه محمدعلی قاسمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری (۱۴۰۰)، مردم، دولت‏ها و هراس، تهران: ترجمه محمدعلی قاسمی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ویراست جدید.
بوزان، باری، ویور، الی و دوویلد، پاپ (۱۳۹۹)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ سوم.
پای، لوسین دبلیو. (۱۳۸۰)، «هویت و فرهنگ سیاسی»، در پای و دیگران، بحران و توالی‏ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه‏سروی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پورسعید، فرزاد (۱۳۸۸) «بازتولید گفتمانی؛ راهبرد استقرار امنیت نرم در جامعه ایرانی»، مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره ۴۵، پائیز، صص ۱۳۵- ۱۶۳.
تاجیک، محمدرضا (۱۳۷۹)، جامعه امن در گفتمان خاتمی، تهران: نی.
تاجیک، محمدرضا (۱۳۸۱)، مقدمه‌ای بر استراتژی‌های امنیت ملی ج.ا.ا.: رهیافت‌ها و راهبردها (جلد ۱)، تهران: فرهنگ گفتمان.
تاجیک، محمدرضا (۱۳۸۳)، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
تانگ، شیپینگ (۱۳۸۴)، «نظریه نظام‏واره محیط امنیتی»، ترجمه بهناز اسدی، فصلنامه راهبرد دفاعی، دوره سوم، شماره نهم، صص ۲۰۲-۱۶۷.
تورن، آلن (1401)، پارادایم جدید، ترجمه سلمان صادقی‌زاده، تهران: علمی- فرهنگی.
ثقفی، مراد (۱۳۹۴)، «احزاب و جنبش‌های اجتماعی: یک بستر و دو رؤیا؟»، گفتگو، دوره 14، شماره ۶۷، صص ۱۰۵- ۱۲۶.
جانستون، هنک (۱۳۹۸) جنبش اجتماعی چیست؟، ترجمه سعید کشاورزی و مریم کریمی، تهران: ثالث.
فوکو، میشل (1401)، «نیچه، تبارشناسی، تاریخ»، در متن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ویراستار فارسی: عبدالکریم رشیدیان، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
فوکو، میشل (1400)، تئاتر فلسفه؛ گزیده‌هایی از درسگفتارها، کوتاه‌نوشته‌ها و گفتگوها، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
گر، تد رابرت (1396)، شورش سیاسی: علل، نتایج و بدیل‏ها، ترجمه سعید صادقی جقه، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
لارنا، انریک؛ هانک جانستون و ژوزف گاسفیلد (۱۳۹۰)، «هویت‌ها، اعتراضات و جنبش‌های نوین اجتماعی»، در جنبش‌های نوین اجتماعی، ترجمه سید محمد کمال سروریان و علی صبحدل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (۱۳۸۸)، «استعمار فرانو: عناصر، انگاره‏ها و فناوری‏های سلطه»، مجموعه مقالات همایش استعمار فرانو، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (۱۳۹۰)، «فناوری‏های قدرت در جنگ نرم»، مطالعات راهبردی، دوره 14، شماره 51، پائیز، صص 5-30.
ره‏پیک، سیامک (۱۳۸۷)، «مفهوم و اجزای یک نظریه امنیتی»، در نظریه امنیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، صص ۶۸ – ۳۴.
سوینج وود، آلن (۱۳۸۰)، «تحلیل فرهنگی و نظریه سیستم‌ها، مفهـوم فرهنـگ مـشترک: از دورکیم تا پارسونز»، ترجمه محمد رضایی، ارغنـون، پـائیز، سال هفتم، شـماره ۱۸، صص ۲۷۵- ۲۹۲.
شیهان، مایکل (۱۳۹۹)، امنیت بین‏الملل، ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ دوم.
صدوقی، مرادعلی (۱۳۸۴)، تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چ ‌سوم.
عاملی، سعید رضا (۱۳۸۳)، «جهانی‌شدن‌ها: مفاهیم و نظریه‌ها»، ارغنون، تابستان، شماره ۲۴.
عبداله‌‏خانی، علی (۱۳۸۹)، نظریه‌های امنیت: مقدمه‌ای بر طرح‌ریزی دکترین امنیت ملی، جلد اول، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، چ دوم.
عضدانلو، حمید (۱۳۹۵)، آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‏شناسی، تهران: نی، چ پنجم.
فریدمن، لورنس (۱۳۷۵)، «مفهوم‌ امنیت»، گزیده مقالات سیاسی- امنیتی‌، ج ۱، تهران: مؤسسه‌ پژوهش‌های اجتماعی.
کاستلز، مانوئل (۱۳۸۹)، عصر اطلاعات، ج ۱، ظهور جامعه شبکه‌ای، ترجمه احمد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو، چ‌ ششم.
کتزنشتاین، پیتر جی. (۱۳۹۰)، فرهنگ امنیت ملی، ترجمه محمدهادی سمتی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
گری، کالین (۱۴۰۰)، «فرهنگ راهبردی به مثابه زمینه تحلیل»، در پرتو، امین و سجاد حیدری فرد، مقدمه‏ای بر مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، صص ۱۱۵- ۱۴۸.
گیدنز، آنتونی (۱۳۹۵)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی.
ماندل، رابرت (۱۳۸۸)، چهره متغیرامنیت ملی، ترجمه ناشر، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ چهارم.
نصری، قدیر (۱۳۸۱)، «مکتب کپنهاگ: مبانی نظری و موازین عملی»، فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی، زمستان، دوره نهم، شماره ۳۳، صص ۳۳ -۵۸.
نورعلی‏وند، یاسر (۱۳۹۹)، محیط امنیتی جدید اروپایی و سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ونت، الکساندر (۱۳۸۶)، نظریه اجتماعی سیاست بین‏الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ویور، اولی (۱۳۸۰)، «امنیتی‏کردن و غیرامنیتی‏کردن»، ترجمه مراد علی صدوقی، فرهنگ اندیشه، دوره اول، شماره سوم و چهارم، پائیز و زمستان، صص ۱۹۶-۱۶۷.
ویلیامز، پل.دی (ویراسته) (۱۳۹۲)، درآمدی بر بررسیهای امنیت، ترجمه علیرضا طیّب، تهران: امیرکبیر، چ دوم.
هالستی، کی.جی. (۱۳۷۵)، سیاست بین‌المللی، ترجمه مسعود طارم‌سری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چ‌ هشتم.
یزدان‏فام، محمود (۱۴۰۰)، «دگرگونی در نظریه‏ها و مفهوم امنیت بین‏المللی»، در مشیرزاده، حمیرا و ابراهیمی، نبی‌الله، تحول مفاهیم در روابط بین‏الملل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چ سوم.
Chalcraft, John (2012), Horizontalism in the Egyptian revolutionary process, Middle East Report, (262). pp. 6-11.
Gray, Colin S. (2006), Out of the Wilderness: Prime Time for Strategic Culture, National Institute Press.
Johnson, Jeannie L. (2008), Strategic Culture: Toward a Standard Methodological Approach, Defense Threat Reduction Agency.
Robinson, Paul (2008), Dictionary of International Security, Cambridge: Polity Press.
United Nations Development Programme (1994), Human Development Report, New York: Oxford University Press.
Waever, O. (1993), “Societal security: the concept” in Waever & etal, Identity, Migration and the New Security Agenda in Europe, London: Pinter