بررسی رابطه‏ توسعه‏ یافتگی و پتانسیل‏ های جغرافیایی در استان‏های ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده برنامه‏ ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف این مقاله‏، تعیین سطوح توسعه مناطق مختلف ایران در سال 1390 و بررسی و تحلیل آن در رابطه با پتانسیل‏های جغرافیایی در استان‏های کشور با استفاده از شاخص‏هایی در بخش‏های بهداشتی و درمانی، فرهنگی و آموزشی، اقتصادی، زیربنایی و مسکن است. یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد بین پتانسیل‏های جغرافیایی و توسعه‏یافتگی استان‏های ایران رابطه‏‏ای نامتناسب وجود دارد. برای نمونه، استان‏هایی مانند یزد، سمنان و کرمان که از پتانسیل‏های پایینی برخوردارند، به ترتیب با ضریب Cli  1/6، 5/1 و 48/1 از توسعه‏یافتگی بالایی برخوردار هستند و در رتبه‏های 2، 3 و 4 قرار دارند. بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت که در ایران توان‏ها و پتانسیل‏های جغرافیایی به‏دلیل بهره‏‏برداری نادرست، نقش چندانی در توسعه‏ نواحی نداشته و همبستگی بین این پتانسیل‏ها و سطوح توسعه‏یافتگی نواحی بسیار ضعیف است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Co-relationship between the Development and Geographical Potentials in Iran’s Provinces

نویسنده [English]

  • Abolfazl ghanari
.
چکیده [English]

 
The paper aims at studying level of development of the Iranian provinces in 2011 and consequently analyzing its co-relationship with geographical potentials of the provinces taking into account factors like health, education, culture, economy, housing and other infrastructures.  As the findings of the papers indicate there is an uneven co-relationship between geographical potentials and level of development of the Iranian provinces. For instances, provinces like Yazd, Semnan and Kerman, with low level of potentials, enjoy 6.1, 1.5 and 1.48 co-relationship of development respectively and so have second, third and fourth level of development.  Therefore, one can conclude that due to wrong employment, the geographical potentials play little role in development of the regions, thus proving a weak co-relationship between them.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Geographical Potentials
  • regional inequality
  • Iran’s Provinces
اصغر‏پور، محمدجواد (1394)، «تصمیم‏گیری‏های چند معیاره»، چاپ چهاردهم، تهران: دانشگاه تهران.
افروغ، عماد (1377)، «فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی‏گزینی و پیامد‏های آن»، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
آسایش، حسین (1391)، «اصول و روش‏های برنامه‏ریزی ناحیه‏ای»، چاپ دوم، تهران: دانشگاه پیام نور.
بدری، سیدعلی و سعیدرضا اکبریان رونیزی (1385)، «مطالعه‏ی تطبیقی کاربرد روش‏های سنجش توسعه‏یافتگی در مطالعات ناحیه‏ای»، مجله‏ جغرافیا و توسعه، شماره‏ی پیاپی7 (بهار و تابستان).
بهشتی، محمدباقر (1395)، اقتصاد ایران در فرایند توسعه، تبریز: انور کتاب.
پاپلی یزدی، محمدحسین و حسین رجبی سناجردی (1392)، «نظریه‏های شهر و پیرامون»، تهران: سمت.
جمالی، فیروز، محمدرضا پورمحمدی و ابوالفضل قنبری (1388)، «تحلیلی بر روند تغییرهای سطوح توسعه و نابرابری‏های ناحیه‏ای در نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سال‏های 1365، 1375 و 1385»، فصلنامه‏ جغرافیا و برنامه‏ریزی محیطی، سال 20، شماره‏ی پیاپی 35، شماره‏ی 3 (پاییز).
جمالی، فیروز، قنبری، ابوالفضل و محمدرضا پورمحمدی (1389)، «نگرشی بر مفهوم نابرابری و مفاهیم مرتبط با آن در مطالعات اجتماعی- اقتصادی»، فصلنامه‏ مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره‏ی چهارم، شماره‏ی 2 (تابستان).
حسین‏زاده دلیر، کریم (1380)، «برنامه‏ریزی ناحیه‏ای»، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
حکمت‏نیا، حسن و میرنجف موسوی (1383)، بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابرهای ناحیه‏ای در استان یزد (1375 – 1355)، مجله‏ جغرافیا و توسعه، شماره‏ی پیاپی 4 (پاییز و زمستان).
رهنمایی، محمدتقی (1370)، «توان‏های محیطی ایران»، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.
رئیس‏دانا، فریبرز (1384)؛ «اندازه‏گیری شاخص و پویش فقر در ایران»، فصلنامه‏ رفاه اجتماعی، دوره‏ی 4، شماره‏ی 17 (تابستان).
زالی، نادر (1379)، «سطح بندی توسعه‏ی منطقه‏ای (نمونه‏ی موردی استان آذربایجان شرقی)، پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
زیاری، کرامت‏الله (1377)، مدل‏های تحلیلی فقر، توزیع درآمد و نابرابری‏های منطقه‏ای در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره‏ی 1، شماره پیاپی 48 (بهار).
زیاری، کرامت‏الله (1379)، سنجش درجه‏ی توسعه‏یافتگی فرهنگی استان‏های ایران، نامه‏ علوم اجتماعی، شماره‏ی 8، پیاپی 16 (پاییز و زمستان).
زیاری، کرامت‏الله (1381)، «شناسایی سطوح توسعه در مناطق ایران»، مجله دانشکده‏ ادبیات و علوم انسانی، شماره‏ 50-51، پیاپی 162-163 (تابستان و پاییز).
زیاری، کرامت‏الله (1391)، «مکتب‏ها، نظریه‏ها و مدل‏های برنامه و برنامه‏ریزی منطقه‏ای»، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
سن، آمارتیا (1379)، «برابری و آزادی»، مترجم: حسن فشارکی، تهران: شیرازه.
شانیان، علی (1385)، «کاربرد تکنیک‏های تصمیم‏گیری چند معیاره در انتخاب راهبرد مناسب جهت اجرای پروژه‏ی فناوری اطلاعات»، تهران: نشر سازمان مدیریت صنعتی ایران.
شکویی، حسین (1390)، «دیدگاه‏های نو در جغرافیای شهری»، تهران: سمت.
شیخی، محمد (1380)، «برنامه‏ریزی منطقه‏ای در ایران (1360-1380)، ضرورت‏ها، گرایش‏ها و چالش‏ها»،  فصلنامه‏ مدیریت شهری، شماره‏ی 6 (تابستان).
شیعه، اسماعیل (1392)، «با شهر و منطقه در ایران»، چاپ هشتم، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
صرافی، مظفر (1379)، «مبانی برنامه‏ریزی توسعه‏ی منطقه‏ای»، چاپ دوم، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی کشور، مرکز مدارک علمی و انتشارات.
طالبی، هوشنگ و علی زنگی‏آبادی (1380)، «تحلیل شاخص‏ها و تعیین عوامل مؤثر در متدولوژی توسعه‏ی انسانی شهرهای بزرگ کشور»، فصلنامه‏ تحقیقات جغرافیایی، شماره‏ی 60 (بهار).
عالمی، محمدعلی (1380)؛ «مدیریت توسعه‏ی منطقه‏ای در ایران؛ تجربه‏ی طرح توسعه‏ی شرق»، فصلنامه‏ مدیریت شهری، شماره‏ی 6 (تابستان).
قاضی نوری، سپهر و حبیب‏اله طباطبایی (1381)، «تحلیل حساسیت مسائل تصمیم‏گیری چند شاخصه نسبت به تکنیک مورد استفاده»، دانش مدیریت، سال پانزدهم، شماره‏ 56.
قنبری، ابوالفضل (1388)، «تحلیلی بر نابرابری‏های ناحیه‏ای در ایران، با تأکید بر نقاط شهری استان آذربایجان شرقی»، رساله‏ دکتری، دانشکده‏ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
قنبری، ابوالفضل (1389)؛ «تحلیل علل و عوامل نابرابری در نقاط شهری استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره‏ی جدید، سال هشتم، شماره‏ی 26 (پاییز).
قنبری، ابوالفضل (1390)، «تحلیل عوامل مؤثر بر نابرابری در نقاط شهری استان‏های ایران»، فصلنامه‏ جغرافیایی آمایش محیط، شماره‏ی 13 (تابستان).
قنبری، ابوالفضل (1392)، «تحلیلی بر نابرابری‏های ناحیه‏ای در ایران»، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
قنبری هفت چشمه، ابوالفضل و کریم حسین‏زاده دلیر (1384)، «تعیین درجه‏ توسعه یافتگی شهرستان‏های استان آذربایجان شرقی 1375»، مجله‏ جغرافیا و توسعه‏ی ناحیه‏ای، شماره‏ی (پاییز و زمستان).
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1368)، «اقتصاد سیاسی ایران: استبداد و شبه مدرنیسم 1357-1305»، تهران: پاپیروس.
کمالی، علی (1379)، «مقدمه‏ای بر جامعه شناسی نابرابری‏های اجتماعی»، تهران: سمت.
کلانتری، خلیل (1380)، برنامه‏ریزی و توسعه‏ی منطقه‏ای، تئوری ها و تکنیک ها، تهران: خوشبین و انوار دانش.
لطیفی، غلامرضا (1388)، «نیم‏نگاهی به برنامه‏ریزی منطقه‏ای در ایران و جهان»، کتاب ماه علوم اجتماعی، سال سیزدهم، شماره‏ 17 پیاپی 125 (مرداد).
مطیعی لنگرودی، سیدحسن (1366)، «تراکم جمعیت در ایران»، فصلنامه‏ تحقیقات جغرافیایی، شماره‏ی 5 (تابستان).
مهدوی، مسعود و علی‏اکبر نجفی کانی (1385)، «دهیاری‏ها، تجربه‏ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران»، فصلنامه‏ پژوهش‏های جغرافیایی، شماره‏ی 53 (زمستان).
مهدوی، مسعود و علی شمس‏الدینی (1392)، «تحلیلی بر نقش توانمندی‏های محیطی در توسعه‏ی پایدار نواحی روستایی، منطقه‏ی مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان رستم»، فصلنامه‏ جغرافیای سرزمین، سال دهم، شماره‏ی 39 (پاییز).
نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1390)، درگاه ملی مرکز آمار ایران.
نوربخش، فرهاد (1382)، «توسعه‏ انسانی و نابرابری‏های منطقه‏ای در ایران: الگویی برای سیاستگذاری»، اقتصاد سیاسی، شماره‏ی 2 (تابستان).
هاروی، دیوید (1379)، «عدالت اجتماعی و شهر»، مترجمان: فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی‏زاده، چاپ دوم، تهران: شرکت پردازش و برنامه‏ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
یاسوری، مجید (1384)، «سیاستگذاری منطقه‏ای و چگونگی نابرابری‏ها در کشور»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره‏ 211-212 (فروردین و اردیبهشت).
Amirahmadi, Hooshang and Farhad Atash (1987), “Dynamics of Provincial Development and Display in Iran 1956-1984”, TWPR, Vol. 9. Issue. 2. http:// www.amirahmadi.com.
Amirahmadi, Hooshang (1986), “Regional Planning in Iran: A Survey of Problems and Policies”, The Journal of Developing Areas, Vol. 20 (July). http:// www.amirahmadi.com.
Amirahmadi, Hooshang (1990), “Incongruities Between the Theory and Perception of Regional Development in less Development Countries: Toward Bridging the Gap”, In: Breaking the Boundaries: A One – World Approach to Planning Education, Bishwapria Sanyal (eds), New York: Pilenum Press. http:// www.amirahmadi.com.
Baster, N (1972), “Development indicators: an introduction”, Journal of Development Studies, Vol. 8، No. 3.
Bono, Fillipa et al (2007), “Regional Inequalities in Consumption Patterns: A Multilevel Approach to the Case of Italy”, International Statistical Review, Vol. 75, No. 1.
Dupont, Vincent (2007), “Do Geographical Agglomeration, Rowth and Equity Conflict?” Regional Science, Vol. 86, No. 2 (June).
Folmer, Hendrik and Jan Oosterhaven (1979), “Spatial Inequalities and Regional evelopment: A Framework”, In Hendrik Folmer (eds), Spatial Inequalities and Regional evelopment, Boston: Kluwer.
Frazer, Garth (2006), “Inequality and Development Across and Within Countries”, World Development, Vol. 34, Issue. 9(September).
Golam Hassan, Asan Ali (2004), Growth, Structural Change and Regional Inequality in Malaysia, ampshire: Ashgate.
Held, David and Ayse Kaya (2007), “Introduction”, In David Held and Ayse Kaya (eds), Global Inequality, Cambridge: Polity Press.
Kalantari, Khalil (1996), “Intra Provincial Disparities in the Dewelopment Process in Iran”, Annals of the National Association of Geographers, Vol. XVI, No .2.
Lee, Jongchul (2000), “Changes in The Source of China Regional Inequality”, China Economic Review, Volume 11, Issue. 3 (Winter).
Liu, Hui (2006), “Changing Regional Rural Inequality in China 1980-2002”, Journal Area, Vol. 38, Issue. 4 (December).
Seers, D (1972), “What are we trying to messure?”، Journal of Development Studies, Vol. 8, No. 3.
Shaban. A. Bhole. L. M. (2000), “Regional Disparties in Rural Development in India”, Journal of Rural Development, Vol. 19 (1).
Sharbatoghlie, Ahmad (1991), “Urbanization and Regional Disparities in Post -Revolutionary Iran”, Boulder: Westview Press.
Smith, Neil (1984); Uneven Development, London: Basil lackwell..
Soja, Edward (1980); “The Socio – Spatial Dialectic”, Annals of the Association of American Geographers, Vol.70, No.2.
Song, Shunfeng and et al (2000), “Intercity Regional Disparity in China”, China Economic Review, Vol. 11, Issue. 4 (winter).
Streeten, Paul (2006), “Culture and Economic Development”, Handbook of the Economics of Art and Culture, 1.
Wei, Yehua Dennis & Xinyue Ye (2004), “Regional Inequality in China: A Case Study of Zhejiang Province”, Tijdschriftvoor Economische en Social Geografie, Vol. 95. No. 1(February).
Wei, Yehua Dennis and C. Cindy Fan (2000), “Regional Inequality in China: A Case Study of Jiangsu Province”, Professional Geographer, Vol. 52. No. 3 (August).
White, Roger. Engelen, Guy. Uljee, Inge. Lavalle, Carlo. Erlich, Daniele (2010), “Developing an Urban Land Use Simulator for European Cities”, Landscape and Urban Planning, Vol 30.
Williamson, Jeffery (1965), “RegionalInequality and the Process of National Development”, Economic Development and Cultural Change, Vol.13, No.4.
Yu, Danlin and Yehua Dennis Wei (2003), “Analyzing Regional Inequality in Post– Mao China in GIS Environment”, Eurasian Geography and Economics, Vol. 44, No. 7. http://www.geog.utah.edu/.
Zeller, M. (2006), “Rural development theory and policy”, Germany: University of Hohenheim.