گذار از جنبش خطی به جنبش سیال: چارچوبی برای درک دوره نهفتگی جنبش ‏های اجتماعی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی

چکیده

این مقاله به یاری یافته‌های برآمده از مطالعات جنبش‌های اجتماعی دو ایده اصلی را می‌پرورد. نخست اینکه ما اکنون در دوره نهفتگی ناآرامی‏ های اجتماعی در  ایران به سر می‌بریم. تلاش می‌کنیم منظور از دوره نهفتگی جنبش‌ها و کارکردهای این دوره در مسیر کلی حیات جنبش‌ها را با تمرکز بر دیدگاه‌های آلبرتو ملوچی توضیح دهیم. سپس با استفاده از دیدگاه‌های ژوزف گاسفیلد و تفکیک مفهومی- نظری او بین جنبش‌های خطی و سیال، نشان خواهیم داد که اولاً مطالعه جنبش‌های اجتماعی در ایران کنونی از منظر عناصر سیالیت کارآمدی بیشتری دارد و ثانیاً مهم‌ترین ویژگی دوران نهفتگی این جنبش اعتراضی، گذار از عناصر خطی به عناصر سیال است. در بخش نتیجه‌گیری برخی ملاحظات راهبردی برای مواجهه‌ای عالمانه و کارآمد با این وضعیت پیشنهاد ‌می‏ شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

From Linear to Fluid: Understanding the Dormant Phase of the Lifestyle Movement

نویسنده [English]

  • Mojtaba Gholipour
Faculty member of the Research Institute of Strategic Studies (RISS).
چکیده [English]

Drawing on social movement research, this paper presents two main ideas. Firstly, it argues that we are currently in the dormant phase of the 2022-2023 unrest, rather than its end. It explains the concept and functions of a movement’s dormant phase, with a focus on the views of Alberto Melucci. Secondly, using Joseph R. Gusfield’s conceptual-theoretical distinction between linear and fluid movements, it demonstrates that: 1) studying social movements in contemporary Iran is more effective when approached from a fluid perspective, and 2) the key characteristic of this protest movement's dormant phase is its shift from linear to fluid elements. In conclusion, it offers strategic considerations for wisely and effectively dealing with this situation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Movement
  • Linear Movement
  • Fluid Movement
  • Dormant Phase
  • Lifestyle Movement
امینی، پرویز (۱۴۰۱)، جامعه‌شناسی یک شورش، روزنامة فرهیختگان، ۱۸ آبان۱۴۰۱، در دسترس در: http://fdn.ir/75505
بیات، آصف (۱۳۹۰) زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‏دهند، ترجمۀ فاطمه صادقی، نشر اینترنتی.
بیات، آصف (۱۴۰۱)، آیا ایران در آستانه انقلاب دیگری است؟، در دسترس در: https://www.zeitoons.com/109631
تاجیک، محمدرضا (۱۳۹۲)، معلم‌های نادان: رؤیت‌پذیری و آگاه‌سازی امر تروماتیک، تهران: نشر تیسا.
تاجیک، محمدرضا (1398)، زیست­جنبش: این جنبش یک جنبش نیست، تهران: نشر نگاه معاصر.
تورن، آلن (۱۳۹۹)، دموکراسی چیست؟، ترجمة سلمان صادقی‌زاده، تهران: نشر ثالث.
تورن، آلن (۱۴۰۱)، جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی، ترجمة سلمان صادقی‌زاده و حسن ناصر خاکی، تهران: طرح نو.
تیلی، چارلز (1396)، جنبش­های اجتماعی: 2004-1768، ترجمۀ علی مرشدی­زاد، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
جانستون، هنک (1398)، جنبش اجتماعی چیست؟، ترجمه سعید کشاورزی و مریم کریمی، تهران: نشر ثالث.
جلائی­پور، حمیدرضا (1391)، «لایه­های جنبشی جامعه ایران؛ دو جنبش کلان و ده جنبش خرد اجتماعی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 4: 87-35.
دراکولیچ، اسلاونکا (۱۳۹۲)، کمونیست رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم، ترجمة رؤیا رضوانی، تهران: نشر گمان.
دلاپورتا، دوناتلا و دیانی، ماریو (۱۳۸۳)، مقدمه‌ای بر جنبش‏های اجتماعی، ترجمة محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
رهبری، مهدی (۱۳۹۳)، جنبش‌های اجتماعی: کلاسیک، مدرن، پست‌مدرن، تهران: نشر کویر.
صمیم، رضا (۱۳۹۹)، مواجهات نسلی و ثبات سیاسی در ایران معاصر، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
قلی‌پور، مجتبی (۱۴۰۱)، «خیزش سوژه‌ها: تأملی بر ریشه‌های فرهنگی اعتراضات تابستان و پاییز ۱۴۰۱»، ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی، شمارة ۱۲۸: ۱۹-۲۹.
قلی­پور، مجتبی (1402)، تأملی مفهومی بر ناآرامی­های 1401، در کتاب: ناآرامی­های 1401: تبیین­ها و چشم­اندازها، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی (در دست انتشار).
کاستلز، مانوئل (۱۳۹۳)، شبکه‌های خشم و امید: جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت، ترجمة مجتبی قلی‌پور، تهران: نشر مرکز.
کاظمی، عباس (1386)، «جامعۀ جنبشی»، نشریه آیین، اسفند: شمارۀ 11 و 12: 9-6.
کریستین­سن، جاناتان (1396)، چهار مرحلۀ جنبش­های اجتماعی، در کتاب: مجموعۀ نویسندگان، نظریه­های جنبش­ اجتماعی، ترجمۀ سعید خاوری­نژاد، تهران: نشر فلات.
گاسفلید، ژوزف (۱۳۸۹)، انعطاف‌پذیری جنبش‌های اجتماعی: رفتار جمعی و بازنگری نظریة جامعة توده‌ای، در کتاب: انریک لارنا و دیگران (ویراستاران) جنبش‌های نوین اجتماعی، ترجمة سیدمحمد کمال سروریان و علی صبحدل، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
میر، فردریک دبلیو (۱۳۹۹)، روایت و کنش جمعی: چرا فراخوان‌های اجتماعی و سیاسی به داستان نیاز دارند، ترجمة الهام شوشتری‌زاده، تهران: نشر اطراف.
نش، کیت (1380) جامعه­شناسی سیاسی معاصر: جهانی­شدن، سیاست، قدرت، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.
Bayat, Asef (2005), Islamism and Social Movement Theory, Third World Quarterly, 26:6, 891-908, DOI: 10.1080/01436590500089240
Gusfield, Joseph R (1981), Social movements and social change: Perspectives of linearity and fluidity, Research in social movements, conflict and change, 4: 317-339.
Gusfield, Joseph R (1994), The reflexivity of social movements: Collective behavior and mass society theory revisited, New social movements: From ideology to identity, 58-78.
Gusfield, Joseph R (2000), Performing Action: Artistry in Human Behavior and Social Research, New Brunswick (U.S.A.) and London (U.K.): Transaction Publishers.
Melluci, Alberto (1985), The Symbolic Challenge of Contemporary Movements, Social Research, 52 (4): 789–816.
Melluci, Alberto (1989), Nomads of the Present: Social Movements and Individual Needs in Contemporary Society, Philadelphia: Temple University Press.
Melluci, Alberto (1996), Challenging Codes: Collective Action in the Information Age, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Tufekci, Zeynep (2017), Twitter and tear gas: The power and fragility of networked protest, New Haven & London: Yale University Press