چالش‏ های استقرار نظام پارلمانی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته حقوق عمومی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، سمنان

2 استادیار گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه حقوق عمومی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، سمنان

چکیده

تغییر صورت سازماندهی نهادهای حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران به نظام پارلمانی دغدغه­ ای است که در سال‏های اخیر مطرح بوده است. با توجه ‏به هزینه­ های تغییر نظام سیاسی و لزوم اصلاحات چشمگیر تقنینی-ساختاری در فرض اهتمام به پیاده ‏سازی نظام پارلمانی و همچنین، نحوه ساخت سیاسی در نظام حقوق عمومی ایران و یافته­ های ناهمگون کارآمدی پارلمانی یا ریاستی در ادبیات تطبیقی و نفی مطلوبیت ذاتی هر یک، در کنار تردید در تطابق ­پذیری نتایج مطالعات در سایر نظام‏ها به لحاظ ماهیت علی‏ حده و زیرساخت­ های مجزا، در مجموع می ­توان مخاطراتی را در فرایند تغییر نظام سیاسی پیشاروی نظام جمهوری اسلامی در سطوح مختلف مشروعیت، ثبات، وجهه دمکراتیک و کارایی در کمین این طرح کلان دانست. بنابراین، در شرایط کنونی می ­توان با اعمال اصلاحاتی در قانون اساسی و رویکردها به‏ ویژه در خطوط فرهنگ سیاسی، تحزب و انتخابات، اهداف خود را در متن نظام فعلی با سرعت، هزینه ­کرد و ریسک کمتری مطالبه کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
بشیریه، حسین (1382) آموزش دانش سیاسی: مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی، تهران: نگاه معاصر.
پیرعلی، محمد (1396) بررسی نقش ساختار ریاستی یا پارلمانی در اقتدار نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال اول، شماره4.
حبیب زاده، توکل و برومند، محمد (1391) جایگاه نظام ریاستی یا پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال اول، شماره اول.
حبیب نژاد، سیداحمد و حسینی، محمدجواد (1398) چالش ها و رهیافت های استقرار نظام پارلمانی در نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره 61.
راسخ، محمد (1388) نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران: انتشارات دراک.
رسکتی، محمدمهدی و بابایی مهر، علی (1398) الگوی نظام پارلمانی در نظام مبتنی بر حاکمیت الهی و ولایت فقیه در جمهوری اسلامی ایران، مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، شماره2.
سریع القلم، محمود (1371) عقل و توسعه یافتگی، تهران: نشر سفید.
طباطبائى مؤتمنى، منوچهر (1370) آزادی‏هاى عمومى و حقوق بشر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طباطبایی، سیدمحمد (1396) نظریه تفکیک قوا و سازماندهی قدرت سیاسی نزد دولت، فصلنامه دولت‏پژوهی، سال سوم، شماره 12.
علی حسینی، علی و ابراهیمی، علی (1392) چرایی نوسان بین الگوهای نیمه‏ریاستی، نیمه‏پارلمانی و پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست اسلامی، شماره 3.
قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل (1384) بایسته های حقوق اساسی، تهران: انتشارات میزان.
قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل (1383) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات میزان.
قبادی، کوثر (1392) امکان‏سنجی استقرار نظام پارلمانی در ایران، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
قوام، عبدالعلی (1371) توسعه سیاسی و تحول اداری، تهران: نشر قومس.
گرجی ازندریانی، علی اکبر (1388) در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: انتشارات جنگل.
مدیرشانه چی، محسن (1379) تمرکزگرایی و توسعه‌نیافتگی سیاسی در ایران معاصر، تهران: نشر رسا.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1392) ویژگی‏ها و معیارهای ارزیابی نظام های حکومتی (مطالعه تطبیقی نظام های پارلمانی، ریاستی و مختلط)، در:  https://rc.majlis.ir/fa/report/show/858937
منتسکیو، شارل دو (1370) روح‏القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مومنی‏راد، احمد؛ بهدادفر، میثم (1396) بررسی موانع، زمینه ها و راهکارهای پارلمانی شدن نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و دوم، شماره2.
ناصحی، مصطفی (1387) تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم: بوستان کتاب.
هاشمی، سید محمد (1382) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهادهای سیاسی، جلد دوم، تهران: نشر میزان.
Elgie, R. (2005) From Linz to Tsebelis: Three Waves of Presidential/ Parliamentary Studies, Democratization, Vol. 12, No. 1.
Elgie, R. (1999) Semi-presidentialism in Europe, Oxford University Press.
Linz, J. (1990) The Virtues of Parliamentarism, Journal of Democracy, Vol. 1, No. 4.
Müller, Wolfgang C., Strom, K., & Bergman, T. (2006) Parliamentary democracy: promises and Problems, in: Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies, Oxford University Press.
Onuf, N. (1989) World of our Making, University of South Carolina Press.
Sterling-Folker, J. (2002) Realism and the Constructivist Challenge: Rejecting, Reconstructing or Rereading?, International Studies Review, Vol. 4, No. 1.