فرآیند جهانی‌ شدن‌ و فراگشت‌ جامعه‌ ایرانی‌

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

زمینه‌ تاثیرات‌ و بازتابهای‌ احتمالی‌ چنین‌ پدیده‌ غبارآلوده‌ وناشناخته‌ای‌ بر مناسبات‌ و شؤون‌ مختلف‌ جامعه‌ ایرانی‌، یارای‌ مناقشه‌ای‌ جدی‌ را دارد. در هرفرض‌ و از نظرگاهی‌ کلی‌، سؤالات‌ اساسی‌ای‌ که‌ جامعه‌ امروز ما در مواجه‌ با پدیده‌ جهانی‌ شدن‌می‌باید بدان‌ پاسخ‌ دهد، عبارتند از: در شرایطی‌ چنین‌ پیچیده‌ و ناسازه‌گون‌، جامعه‌ ایرانی‌ چه‌ باید(و چه‌ نباید) بکند؟ در وضعیتی‌ که‌ مرزها شیشه‌ای‌ شده‌اند و از ورای‌ آنان‌ فرهنگ فرهنگ های ملل های‌ سایر ملل‌ به‌گونه‌ای‌ موازی‌ دیده‌ می‌شوند و اصالت‌، استقلال‌ و زلالی‌ فرهنگ های‌ بومی‌، به‌ مخاطره‌ افتاده‌ است‌،آیا جامعه‌ ایرانی‌ می‌تواند به‌ دور خود دیواری‌ به‌ بلندای‌ دیوار چین‌ کشیده‌ و از فرآیندهمسان‌سازی‌ 2 و ناهمگون‌سازی 3 و یا خردکردن‌ هویت ها 4 که‌ در متن‌ و بطن‌ «جهانی‌ شدن‌» نهفته‌است‌.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

فرآیند جهانی‌ شدن‌ و فراگشت‌ جامعه‌ ایرانی‌

نویسنده [English]

  • mohammad reza tajik
  1. گیوی‌ و سیاوش‌ مریدی‌، تهران‌، انتشارات‌ سازمان‌ مدیریت‌صنعتی‌، 1379، صص‌ 71 - 69)

    1- مرحله‌ بدوی‌ یا اولیه‌ (اروپای‌ 1750 - 1400)

                ـ تجزیة‌ کلیسا و ظهور جوامع‌ دولت‌ مدار

                ـ کلیساهای‌ جهانی‌ کاتولیک‌

                ـ ایجاد تعمیمهایی‌ دربارة‌ بشریت‌ و فرد

                                                                                                                                           

    1. 1. Nostalgia

          ـ نخستین‌ نقشه‌های‌ کره‌ زمین‌

          ـ جهان‌ به‌ مرکزیت‌ خورشید

          ـ تقویم‌ جهانی‌ در غرب‌

                ـ اکتشافات‌ جهانی‌

                ـ استعمار

    2- مرحلة‌ نخستین‌ (اروپای‌ 1750 تا 1875)

         ـ دولت‌ - ملت‌

         ـ دیپلماسی‌ رسمی‌ بین‌ دولتها

          ـ شهروندی‌ و گذرنامه‌

           ـ نمایشگاههای‌ بین‌المللی‌ و موافقت‌نامه‌های‌ مربوط‌ به‌ ارتباطات‌

            ـ پیمانهای‌ حقوقی‌ بین‌المللی‌

                ـ نخستین‌ ملتهای‌ غیراروپایی‌

                ـ نخستین‌ عقیده‌ها در خصوص‌ بین‌المللی‌گرایی‌ و جهان‌گرایی‌

    3- مرحلة‌ جهش‌ (1875 تا 1925)

                ـ تعبیر مفهومی‌ جهان‌ در قالب‌ چهار عامل‌ جهانی‌ کننده‌ دولت‌ - ملت‌، فرد، جامعة‌ واحد بین‌المللی‌
    وبشریت‌ واحد (مذکر)

                ـ ارتباطات‌ بین‌المللی‌، ورزش‌ و روابط‌ فرهنگی‌

                ـ تقویم‌ جهانی‌

                ـ نخستین‌ جنگ‌ جهانی‌

                ـ مهاجرتهای‌ وسیع‌ بین‌المللی‌ و محدودیتهای‌ آن‌

                ـ افزایش‌ تعداد غیر اروپاییان‌ در باشگاه‌ بین‌المللی‌ دولت‌ - ملتها

    4- مرحله‌ تلاش‌ برای‌ کسب‌ سلطه‌ (1969 - 1925)

                ـ جامعة‌ ملل‌ و سازمان‌ ملل‌ متحد

                ـ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌، جنگ‌ سرد

                ـ مفهوم‌ جنایات‌ جنگی‌ و جنایات‌ علیه‌ بشریت‌

                ـ تهدید جهان‌ با بمب‌ اتمی‌

                ـ ظهور جهان‌ سوم‌ (بخشی‌ از جهان‌)

    5- مرحلة‌ عدم‌ قطعیت‌ (1992-1969)

                ـ کشف‌ فضا

                ـ ارزشهای‌ فرامادی‌ و گفتمان‌ حقوقی‌

                ـ جوامع‌ جهانی‌ بر مبنای‌ تبعیض‌ جنسی‌، (جنسیت‌) قومیت‌ و نژاد

                ـ سیال‌ و پیچیده‌ شدن‌ روابط‌ بین‌الملل‌

                ـ شناخت‌ مسائل‌ زیست‌ محیطی‌ جهانی‌

                ـ رسانه‌های‌ گروهی‌ جهانی‌ از طریق‌ دستیابی‌ به‌ تکنولوژی‌ فضایی‌ (تلویزیون‌ ماهواره‌ای‌ و غیره‌)

    4- پل‌هرست‌ و گراهام‌ تامسن‌ در این‌باره‌ می‌نویسند: گفته‌ می‌شود که‌ اقتصادی‌ حقیقتاً جهانی‌ ظهور کرده‌است‌، یا
    در حال‌ ظهور است‌ که‌ در آن‌ اقتصادهای‌ ملی‌ مجزا اهمیت‌ خود را از دست‌ می‌دهند و در نتیجه‌راهبردهای‌ داخلی‌
    مدیریت‌ اقتصاد ملی‌ به‌ گونه‌ای‌ فزاینده‌ از اهمیت‌ ساقط‌ می‌شوند. (در آنتونی‌ گیدنز، راه‌سوم‌؛ بازسازی‌ سوسیال‌
    دموکراسی‌، منوچهر صبوری‌ کاشانی‌ تهران‌، انتشارات‌ شیرازه‌، 1378، ص‌ 35)

    5- به‌ تعبیر کنیم‌اومائه‌ ما اکنون‌ در جهانی‌ بدون‌ مرز زندگی‌ می‌کنیم‌، که‌ در آن‌ دولت‌ ملی‌ به‌ صورت‌ افسانه‌در آمده‌
    است‌ و سیاستمداران‌ هرگونه‌ قدرت‌ موثری‌ را ازدست‌ داده‌اند در آنتونی‌ گیدنز، راه‌ سوم‌:بازسازی‌ سوسیال‌ دموکراسی‌،
    منوچهر صبوری‌ کاشانی‌، تهران‌، انتشارات‌ شیرازه‌، 1378، ص‌ 35)

    6- نگاه‌ کنید به‌: آنتونی‌ گیدنز، راه‌ سوم‌: بازسازی‌ سوسیال‌ دموکراسی‌، منوچهر صبوری‌ کاشانی‌ تهران‌،انتشارات‌
    شیرازه‌، 1378، ص‌ 34

    گیدنز می‌افزاید: جای‌ شگفتی‌ نیست‌ که‌ این‌ دیدگاه‌ برای‌ کسانی‌ که‌ می‌خواهند از اندیشه‌های‌ سوسیال‌دموکراسی‌
    قدیم‌ دفاع‌ کنند جذابیت‌ دارد. برای‌ آنها، جهانی‌ شدن‌ یکی‌ از اختراعهای‌ نولیبرالهاست‌. همان‌،صص‌ 35 - 34،

    7- مالکوم‌ واترز، جهانی‌ شدن‌، اسماعیل‌ مردانی‌ گیوی‌ و سیاوش‌ مریدی‌ تهران‌، انتشارات‌ سازمان‌مدیریت‌ صنعتی‌،
    1379، صص‌ 67 - 68.

    8- هلد، همان‌، ص‌ 123.

    9- همان‌، ص‌ 134

    10- همان‌، ص‌ 134

    11- همان‌، ص‌ 131

    12- همان‌.

    13- فرهنگ‌ رجایی‌، «نظریة‌ روابط‌ بین‌الملل‌ در دنیای‌ جهانی‌ شده‌»، پیروز ایزدی‌، فصلنامه‌ سیاست‌خارجی‌، سال‌
    چهاردهم‌، تابستان‌ 1379، ص‌ 371.

    14- کوفی‌ عنان‌، ما مردمان‌؛ نقش‌ سازمان‌ ملل‌ متحد در قرن‌ بیست‌ویکم‌ تهران‌، مرکز اطلاعات‌سازمان‌ ملل‌ متحد،
    1379 ص‌7.

    15- آثار تسریع‌کننده‌ ارتباطات‌ الکترونیکی‌ و حمل‌ و نقل‌ سریع‌ موجب‌ ایجاد تاثیر ساختاری‌ شده‌ است‌که‌
    مک‌لوهان‌ آن‌ را انفجار اطلاعات‌ می‌نامد. منظور مک‌لوهان‌ از انفجار اطلاعات‌ این‌

    است‌ که‌ از این‌طریق‌ تمام‌ جنبه‌های‌ تجارب‌ انسانی‌ در یک‌ مکان‌ جمع‌ می‌شود و هر انسانی‌ می‌تواند به‌ طور
    همزمان‌حوادث‌ و مناظری‌ را که‌ بسیار دورتر از وی‌ هستند احساس‌ و لمس‌ کند. ساختار مرکز - پیرامون‌
    تمدن‌صنعتی‌ در مواجهه‌ با همگامی‌، همزمانی‌ و آنی‌ بودن‌ امور ناپدید می‌شود. مالکوم‌ واترز، جهان‌ شدن‌، ص‌57.

    16- دیوید هلد، در پاسخ‌ این‌ سؤال‌ مک‌گرو که‌: آیا جهانی‌ شدن‌ را اساسا باید پدیده‌ای‌ غربی‌ درک‌ کرد؟می‌گوید:
    خوب‌ من‌ گمانم‌ این‌ است‌ که‌ دراین‌باره‌ تردید کمی‌ وجود دارد که‌ تحول‌ و دگرگونی‌ روابط‌ جهانی‌و وابستگی‌ فزاینده‌
    دولتها در زمینه‌های‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ از جنبش‌ بزرگ‌ و فوق‌العاده‌توسعه‌اروپا از قرون‌ 17 و 18، به‌
    دست‌ آمده‌ است‌ به‌ واقع‌، اگر ما برای‌ یک‌ لحظه‌ درباره‌ امپراتوری‌ بریتانیابیندیشیم‌، آن‌ را محرک‌ و انگیزه‌ قوی‌ و
    بزرگی‌ برای‌ توسعه‌ و گسترش‌ برخی‌ از ایده‌ها و رویه‌های‌ غربی‌محسوب‌ خواهیم‌ کرد. ایده‌های‌ ناظر بر مفاهیم‌
    سکولار از حقوق‌ مفهوم‌ حقوق‌ و تکالیف‌ فردی‌ و مفهوم‌دولت‌ - ملت‌، آن‌گونه‌ که‌ باری‌ بوزان‌ قبلا به‌ آن‌ اشاره‌ کرد،
    همه‌ ایده‌هایی‌ بودند که‌ در پی‌ و براثر قدرت‌غرب‌، آن‌ گونه‌ که‌ در سراسر جهان‌ توسعه‌ یافته‌ و تبلیغ‌ و تحمیل‌
    گردیده‌، حاصل‌ آمده‌ است‌... وی‌بلافاصله‌ می‌گوید: تردید کمی‌ وجود دارد که‌ بتوان‌ عناصر روندهای‌ جهانی‌ شدن‌ را
    به‌ مثابه‌ بخشی‌ از یک‌تحول‌ اساساً غربی‌ تلقی‌ کرد. هلد، همان‌، ص‌ ص‌ 125 - 126.

    1. Date Eichelman,The Coming Transformation Of the Muslim World The "1999
      Temptation
      Lecture on Religion and World, Affairs,Foreign Policy Research Institute, June
      9, 1999.

    18- مالکوم‌ واترز، جهانی‌ شدن‌، اسماعیل‌ مردانی‌ گیوی‌ و سیاوش‌ مریدی‌ تهران‌، انتشارات‌ سازمان‌مدیریت‌ صنعتی‌،
    1379)، صص‌ 55 - 50

    19- آنتونی‌ گیدنز، راه‌ سوم‌: بازسازی‌ سوسیال‌ دموکراسی‌، منوچهر صبوری‌ کاشانی‌ تهران‌، انتشارات‌شیرازه‌، 1378،
    صص‌ 39-38

    20- کوفی‌عنان‌، ما مردمان‌: نقش‌ سازمان‌ ملل‌ متحد در قرن‌ بیست‌ و یکم‌، تهران‌، مرکز اطلاعات‌سازمان‌ ملل‌ متحد
    در تهران‌، 1379، ص‌ 4.