(1) در اینباره نگاه کنید به تحلیلی که از شرایط جامعه ژاپن در اثر زیر به عمل آمده است:
- زیباکلام، صادق، "جامعه مدنی، قانون و حکومت"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 34,شهریور 76,ص 10.
(2) گفت و شنودی درباره منافع ملی" گفتگو با دکتر باوند، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 40,دیماه 69,ص 4.
(3) محمدی، مجید، "دگرپذیری دینی"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 25,اسفند 74,ص 11.
(4) اطاعت، جواد، "جامعه مدنی و کثرتگرایی سیاسی"، مجموعه مقالات تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1377ص 120.
(5) اطاعت، جواد، "مشارکت سیاسی در نظامهای کثرتگرا"، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 123-124,آذر و دی 76,ص 42.
(6) علویتبار، علیرضا، "مردمسالاری در جوامع در حال توسعه"، ماهنامه کیان، شماره 29,اسفند 74و فروردین 75,ص 33.
(7) فولادوند، عزتا، "پلورالیسم سیاسی"، ماهنامه کیان، شماره 28,آذر و بهمن 74,ص 39.
(8) اطاعت، جواد، "جامعه مدنی و کثرتگرایی سیاسی"، همان، ص 128.
(9) فولادوند، همان، ص 43.
(10) نگاهی دیگر به جناحهای فکری - سیاسی جامعه"، هفتهنامه عصر ما، شماره 17,خرداد 74,ص 7.
(11) نگاهی دیگر به جناحهای فکری"، همان، ص 7.
(12) پیشین، ص 129.
(13) قادری، حاتم، "امنیت شهروندی"، ایران فردا، شماره 9,مهر و آبان 72,ص 51.
(14) محمدی، پیشین، صص 13و 14.
(15) پیمان، حبیبالله، "پیشنیازهای توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران"، ایران فردا، شماره 4,آذر و دی 71,به نقل از آندره گوندر فرانک، روزنامه اطلاعات، 10شهریور 1370.
(16) علیزاده، محمد، "نسل جوان، بیم و امیدهای فردای توسعه ایران"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 11,شهریور 72,ص 11.
(17) محمدی، مجید، "بیگانگی سیاسی"، مجله فرهنگ توسعه، شماره 22,فروردین _75ص 30.
(18) فروانچاهی، عباس، "رشد نهادهای جامعه مدنی در جوامع پوپولیستی"، فرهنگ توسعه، شماره 28,مرداد 76,ص 66.
(19) علویتبار، علیرضا، "فرهنگ موجود؛ ریشههای بحران"، ماهنامه کیان، شماره 30,اردیبهشت و خرداد 75,ص 34.
(20) مدیرشانهچی، محسن، "احزاب سیاسی و توسعهنیافتگی جامعه ایران"، ماهنامه ایران فردا، شماره 8,مرداد و شهریور 72,ص 9.
(21) علویتبار، علیرضا، "مردمسالاری و بیثباتی سیاسی"، ماهنامه کیان، شماره 24,فروردین و اردیبهشت 74,ص 43.
(22) خرسند، مسعود، "حکومتها"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 4، اسفند 70، ص 33.
(23) آشوری، داریوش، "ملیت و قومیت"، ماهنامه ایران فردا، شماره 18,تیرماه 74,ص 13.
(24) همان، "ایران مدرن و مشکل آن"، ماهنامه ایران فردا، شماره 19,مرداد 74,ص 51.
(25) حصوری، علی، "تعارض ملی"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 27,مرداد 75,ص 2.
(26 تاریخ بیهقی" به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، انتشارات سعدی، ص 989.
(27) علوی، پیشین، ص 41.
(28) غنینژاد، موسی، "دموکراسیدر پرتو دو مفهوم آزادی و قدرت"، ماهنامه کیان، شماره 32,شهریور و مهر 75,ص 47.
(29) همان.
(30) ثقفی، مراد، "دموکراسیو واقعیت اجتماعی"، فصلنامه گفتگو، شماره _14زمستان _75ص 12.
(31) ثقفی، پیشین، ص 13.
(32) علویتبار، علیرضا، "مردمسالاری در جوامع در حال توسعه"، پیشین، ص 30.
(33) قوام، عبدالعلی، "بیاعتمادی و نظامهای سیاسی"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 6,شهریور 71,ص 13.
(34) برای آگاهی بیشتر نگاه کنید به:
- برزین، سعید، جناحبندیهای سیاسی در ایران، تهران، نشر مرکز، 1377,ص 40.
(35) قوام، پیشین، ص 14.
(36) قوام، عبدالعلی، "از کثرتگرایی تا مردمسالاری"، فصلنامه سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره 2,تابستان 76,ص 309.
(37) میشل، رابرت، احزاب سیاسی، ترجمه حسن پویان، تهران، انتشارات چاپخش، 68,ص 148.
(38) مدیرشانهچی، پیشین، ص 13.
(39) قوام، عبدالعلی، پیشین، ص 296.
(40) کاشیگر، دریا، "خودی و بیگانه"، ماهنامه جامعه سالم، شماره 21,تیر 74,ص 7.
(41) سیاوشیان، امیر، "تمرکز قدرت، علت شکست تحزّب در ایران"، ایران فردا، شماره 49,آبان و آذر 77,ص57.
(42) مختاری، محمد، "فرهنگ بیچرا"، فرهنگ و توسعه، شماره 27,اردیبهشت 76,ص 10.
(43) جهت اطلاع بیشتر درخصوص تغییرات جمعیتی ایران طی سالهای اخیر و تأثیر آن بر حوزه سیاست به مقاله "ساختار سیاسی - طبقاتی و جمعیتی در ایران"، اثر سعید برزین در شماره 81-82مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی رجوع شود.
(44) منشور دوم انقلاب، پیام حضرت امام خمینی(ره)به مناسبت سالگرد فاجعه خونین مکه و روز برائت از مشرکین 29 /4/67.
(45) قوام، "از کثرتگرایی تا"، پیشین، ص 309.
(46) راسل، برتراند، قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران، انتشارات خوارزمی، ص 197.
(47) بوزان، باری، دولتها، مردم و هراس، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1378,ص 384.
(48) برزین، پیشین، ص 16.