(1) ر.ک: "از حزب چه میدانیم" مصاحبه با برادر آیتالله دکتر بهشتی، تهران، انتشارات دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، بیتا، ص 19.
(2) برای اطلاع بیشتر ر.ک: "ضرورت تحزب"، عصرما، سال دوم، شماره، 23، 15 شهریور 1374,ص 4.
(3) برای اطلاع بیشتر ر.ک: اطاعت، جواد، "احزاب سیاسی، ضرورت پیدایش و تحول"، سلام، 5تیر 1378,شماره 2330,ص 5.
(4) برای اطلاع بیشتر ر.ک: نصیری، بابک، "تأسیس احزاب مستقل، صحنه سیاسی ایران در انتظار است"، ایران، 5تیر 1378,شماره 1263,ص 5.
(5) ر.ک: عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران، نشر نی، چ سوم، 1376,ص 350 - 348.
(6) نقیبزاده، احمد، "نقش، رفتار و عملکرد احزاب در جوامع امروزی"، اطلاعات سیاسی اقتصادی، آذر و دی 77,شماره 136 – 135 ص 4.
(7) ر.ک: تبریزنیا، حسین، علل ناپایداری احزاب سیاسی در ایران، تهران، مرکز نشر بینالملل، چ اول، 1371،ص 55 - 54.
(8) برای تفصیل بیشتر ر.ک: بشیریه، حسین، جامعهشناسی سیاسی، تهران، نشر نی، چ سوم، 1376,صص 86-87-88.
(9) برای اطلاع بیشتر ر.ک: نقیبزاده، احمد، پیشین، ص 4-7.
(10) دوورژه، موریس، احزاب سیاسی، رضا علومی، تهران، امیرکبیر، 1357,ص 397.
(11) یوسفیه، ولیالله، احزاب سیاسی، تهران، عطایی، 1351,ص 111.
(12) ر.ک: اطاعت، پیشین.
(13) اسمیت، بی. سی. "احزاب سیاسی و کثرتگرایی در جهان سوم"، امیرمحمد حاجیوسفی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، خرداد و تیر 1378، شماره 140 – 139، ص 59.
(14) همان، ص 62.
(15) Voir, George Lavau, "Partis et systeme politiques: Interactions et Foncctions" Revue Canadienne de Sciene politiquew, Mars 1966, pp. 36-44.
(16) نقیبزاده، احمد، "عملکرد و نقش احزاب سیاسی در جوامع امروزی"، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، مرداد و شهریور 1368,شماره سیام، ص 11.
(17) نقیبزاده، احمد، "نقش، رفتار و عملکرد احزاب در جوامع امروزی"، پیشین، ص 10.
(18) همان، ص 9.
(19) در حال حاضر در کشورهایی مانند فرانسه، آمریکای شمالی، آلمان، ایتالیا و ژاپن قوانینی جهت کمک مالی به کلیه احزاب از جمله احزاب مخالف وجود دارد. که از بودجه دولت پرداخت میشود. ( برای نمونه ر.ک: ابوالحمد، عبدالحمید، مبانی علم سیاست، ج 1,تهران، توس، چ چهارم، 1368,ص 437.)
(20) ر.ک: عالم، پیشین، ص 356-357.
(21) نقیبزاده، احمد، "احزاب سیاسی و نظام دموکراسی"، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، اردیبهشت و خرداد 1368,شماره 28,ص 25.
(22) همان، ص 25.
(23) ر.ک: همان، ص 26.
(24) ر.ک: دوبنوا، آلن، "بحران دموکراسی: بیحسی سیاسی مردم" بخش چهارم، بزرگ نادرزاد، آذر و دی 1372,شماره 76 – 75، صص 23 -24.
(25) Voir, R. G. Schwartzenberg, L'Etat spetale: Le star system en politique, paris, Flammarion,1977.
(26) ر.ک: نقیبزاده، احمد، "نقد دموکراسیهای غربی"، بخش سوم، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، آذر و دی 1372,ص 22.
(27) ر.ک: مؤسسه پژوهشهای اجتماعی، گزیده مقالات سیاسی امنیتی، ج 1،هران، انتشارات بینش، 1375,صص 26-20.
(28) ر.ک: تبریزنیا، پیشین، صص 49-50و یوسفیه، پیشین، صص 522-148.
(29) نقیبزاده، احمد، "احزاب سیاسی و نظام دموکراسی" بخش دوم، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 29,تیر 1368,صص 15 - 14.
(30) Voir, pierre Birnbaun, La Fin du politique, paris, Seuil, 1973.
(31) ر.ک به، نقیبزاده، احمد، "احزاب سیاسی و نظام دموکراسی" بخش چهارم، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، مهر 1368,شماره 31,ص10.
(32) مهرپور، حسین، "آزادی بیان، قانون احزاب و مطبوعات"، صبح امروز، 20 /2/1378,ص 6.
(33) ر.ک به؛ کیهان، 12مرداد 1378,شماره 16572.
(34) برای نمونه ر.ک: "تعریف جرم سیاسی، راهکار قانونی یا تحدید آزادیها"، خراسان، 13مرداد 1378,شماره 14474,ص11.
(35) ر.ک: "جرم سیاسی دو تفکر مقابل"، امروز، 19تیر 1378,ص .5
(36) اطاعت، پیشین.
(37) برای اطلاع بیشتر از رابطه نخبگان و تحزب در ایران ر.ک: قادری، حاتم، اندیشههایی دیگر، ( مقاله نخبگان سیاسی، تربیت سیاسی و تحزب در ایران)، تهران، بقعه، 1378,صص 134 -130.
(38) برای نمونه دکتر احمد نقیبزاده، یکی از صاحبنظران داخلی در مورد موضوع احزاب، معتقد است: اگر چهار مرحله را برای انقلاب اسلامی درنظر بگیریم، یعنی مرحله سرنگونی رژیم شاهنشاهی، تحکیم، سازندگی و تعمیق، قاعدتا باید در مرحله چهارم زمینههای مناسب رشد احزاب به وجود آید که در آن صورت میتوان با قاطعیت اعلام کرد انقلاب ایران راه رشد دموکراتیک را انتخاب کرده است. همچنین سعید حجاریان - مشاور سابق رییسجمهور خاتمی - بر این باور است که اگر از فرمول "رابرت دال" استفاده کنیم، باید بگوییم که ما در جریان انقلاب در امتداد محور افقی که محور مشارکت است حرکت کرده بودیم و در مقطع کنونی لازم بود که در امتداد محور عمودی به سمت رقابت بالا برویم تا به نقطه دموکراسی تام و تمام ( Full Democray )برسیم. این مسیری است که جمهوریت طی میکند. ( ر.ک: احمد نقیبزاده، "حزب و سابقه آن در ایران: حزب راه حل نیست"، انتخاب، شماره 64، 8/4/78، ص 6، و سعید حجاریان و دیگران، جامعه مدنی و ایران امروز، تهران، نقش و نگار، 1377,ص 308.)
(39) ر.ک: سخنان ریاست محترم جمهوری در جمع اعضای جهاد دانشگاهی، انتخاب، 17مرداد 1378,شماره 97,ص 2.
(40) ر.ک: سخنان وزیر کشور در همایش مشارکت سیاسی، احزاب و انتخابات، کیهان، 17مرداد 1378,شماره 16576.
(41) ر.ک: حمیدرضا مینایی، تکثر، تشتت سیاسی، انتخاب، 9مرداد 78,شماره 90.
(42) ر.ک: نقیبزاده، حزب و سابقه آن در ایران، پیشین.
(43) بیانات مقام رهبری در نماز جمعه تهران پیرامون بحران کوی دانشگاه، انتخاب، 9مرداد 78,شماره 90.
)