تاریخ ‏نگاری سازمان‏ های اطلاعاتی: از تقویت هویت ملی تا منبعی برای روایت تاریخ

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

چکیده

این پژوهش به چرایی تاریخ‌نگاری سازمان‏ اطلاعاتی در نظام‌های سیاسی می‌پردازد. تاریخی که بخش عمده‌ای از آن یا به دلیل پنهان‏‏کاری مستتر در فعالیت‌های اطلاعاتی از انظار مخفی شده است یا ملاحظات و مصالح سیاسی یا غفلت از این مهم، مدفن آن گردیده است. در این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال هستیم که «نوشتن و ثبت تاریخ سرویس‌های اطلاعاتی چه کمکی به امنیت ملی می‌‌کند؟» هدف از انجام این پژوهش، روشن ‏ساختن ابعاد تاریخ‌نگاری سازمان‌های اطلاعاتی و تأثیر آن در امنیت ملی است. داده‌های مورد نیاز از طریق منابع ثانویه و سپس مصاحبه با شش نفر از خبرگان موضوع گرد‌آوری شده است. داده ‏ها نیز به روش تحلیل موضوعی و با استفاده از کدبندی باز، کدبندی محوری و کدبندی گزینشی تحلیل شده ‏اند. به این منظور در ابتدا به نقش سازمان‌های اطلاعاتی در کشورداری پرداخته می‌شود و سپس هفت دلیل تاریخ‌نگاری سازمان اطلاعاتی که نتیجه پژوهش می‌باشد، ذیل سه بعد اصلی معرفی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


اشرف احمدی، احمد (1345)، قانون و دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان. چاپ‌خانه‌ بانک بازرگانی.
امیرخانی، امیرحسین، سالارکیا، غلامرضا، صادقیان قراقیه، سعید (1395)، مطالعه تطبیقی نشریات اطلاعاتی دانشگاهی در جمهوری اسلامی ایران و غرب: رویکرد تبینی در برابر رویکرد تاریخی، نشریه علمی پژوهشی پژوهش‌های اطلاعاتی، سال پانزدهم، شماره 41.
اندرو، کریستوفر (1396)، پیشینه اطلاعات از سال 1939، در: سرویس‌های اطلاعات ملی: نقد حال درک آینده، گریگوری اف ترورتون، ویلهلم آگرل، ترجمه: معاونت پژوهش و تولید علم، دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.
بوزمان، آدا ب. (1382)، اطلاعات استراتژیک و کشورداری، ترجمه و انتشار: پژوهشکده مطالعات راهبردی
حکیمیون، اقبال (1386)، سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی ایران تا پایان دوره‌ رضاشاه تهران: مؤسسه‌ مطالعات تاریخ ایران معاصر.
دمارانش، کنت (1380)، جنگ جهانی چهارم: دیپلماسی و جاسوسی در عصر خشونت، ترجمه: سهیلا کیانتاژ، انتشارات اطلاعات.
سالارکیا، غلامرضا (1398)، نقش رژیم صهیونیستی در ترور شهید سپهبد قاسم سلیمانی، ابرار معاصر تهران.
سالارکیا، غلامرضا (1391)، تحول مفهوم پنهان‏کاری: از ویژگی هستی‌شناختی تا ابزاری برای فعالیت اطلاعاتی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 56.
سعادت، غلامرضا و سالارکیا، محمدرضا (1396)، تاریخ اطلاعات در ایران: از ایلام تا قاجار، تهران: دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.
شاهدی، مظفر (1386)، ساواک: سازمان اطلاعات و امنیت کشور، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
غنی، سیروس (1389). ایران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیس‌ها، ترجمه: حسن کامشاد، تهران:  انتشارات نیلوفر.
لوونتال، مارک ام. (1394)، اطلاعات: از اسرار تا سیاست (ویرایش دوم)، ترجمه: معاونت پژوهش و تولید علم، تهران: انتشارات دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.
میرمحمدی، مهدی (1390)، سازمان‏های اطلاعاتی و سیاست خارجی: مطالعه موردی نقش سازمان سیا در سیاست خارجی آمریکا، تهران: مؤسسه تحقیقات و مطالعات بین المللی ابرار معاصر تهران.
میرمحمدی، مهدی و سالارکیا، غلامرضا (1393)، سازمان‌های اطلاعاتی: چهارچوبی برای تحلیل، تهران: مؤسسه تحقیقات و مطالعات بین المللی ابرار معاصر تهران.
وارنر، مایکل (1394)، صعود و سقوط اطلاعات، ترجمه معاونت پژوهش و تولید علم، تهران: دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.
Andrew, Christopher (2018), The Secret World: A History of Intelligence, Yale University Press.
Andrew, Christopher and Dilks, David (eds.) (1984), The Missing Dimension: Governments and Intelligence Communities in the Twentieth Century, London: Macmillan.
Berridge, Virginia (2018), Why Policy Needs History (and Historians), Health Economics, Policy
 and Law.
Betts, Richard K. & Mahnken, Thomas (2003), Paradoxes of Strategic Intelligence, Frank Cass.
Brands, Hal & Suri, Jeremi (2016), The Power of the Past: History and Statecraft, Brookings Institution Press.
Cohen, Eliot A. (2005), The Historical Mind and Military Strategy, Orbis, Vol. 49, No. 4.
Halevy, Effraim in: Shlomo Shpiro (2001), The Media Strategies of Intelligence Services, International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, Vol. 14, No.
Darczewska, Jolanta (2019), Memory Wars: History, Politics and Special Services of the Russian Federation, Internal Security Review, Vol. 20. No. 19.
Davies, Philip (2009), Ideas of Intelligence: Divergent National Concepts and Institutions, in Secret Intelligence: A Reader, ed. C. Andrew, R. J. Aldrich, and W. Wark, London: Routledge.
Laqueur, Walter (1985), A World of Secrets: The Uses and Limits of Intelligence, New York: Basic Books 1985.
Kent, Sherman (1994), The Need for an Intelligence Literature, in Donald P. Steury (ed.), Sherman Kent and the Board of National Estimates: Collected Essays, Washington DC: CIA Center for the Study of Intelligence.
Moran, Christopher R. (2011), The Pursuit of Intelligence History: Methods, Sources, and Trajectories in the United Kingdom, Studies in Intelligence, Vol. 55, No. 2.
Olson, James M. (2001), A Never-Ending Necessity: The 10 Commandments of Counterintelligence, Studies of Intelligence, No. 11.
Pateman, Roy (2003), Residual Uncertainty: Trying to Avoid Intelligence and Policy Mistakes in the Modern World, University Press of America.
Torres, Efren (2014), The Limitations of History to the Field of Intelligence, available at: https://www.e-ir.info/2014/02/14/the-limitations-of-history-to-the-field-of-intelligence/
Neustadt, Richard E. & May, Ernest R. (1985), Thinking in Time: The Uses of History for Decision Makers, New York: Free Press.
 Phythian, Mark (2013), Cultures of National Intelligence, in: Routledge Companion to Intelligence Studies, Robert Dover, Michael S. Goodman, Claudia Hillebrand (eds), Routledge.
Ransom, Harry Howe (1984), Secret Intelligence in the United States, 1947–1982: The CIA’s Search for Legitimacy, in Christopher Andrew and David Dilks (eds.), The Missing Dimension: Governments and Intelligence Communities in the Twentieth Century: London: Macmillan.
Scott, Len & Jackson, Peter (2004), Understanding Intelligence in the Twenty-First Century: Journeys in Shadows, Routledge.
Swoboda, Hannes and Marinus Wiersma, Jan (2009), Politics of the Past: The Use and Abuse of History, The Socialist Group in the European Parliament.
Brennan, John (2020). Undaunted, NewYork: Celadon Books.