دیپلماسی فرهنگی و جایگاه بین‌المللی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

با توجه به مزیت‌های فرهنگی- تمدنی ایران، استفاده از دیپلماسی فرهنگی می‌تواند نقش مهمی در بهبود قدرت نرم و تأمین منافع ملی این کشور داشته باشد. در عمل، تاکنون نتایج حاصل از دیپلماسی فرهنگی در مقایسه با پتانسیل‌های عظیم کشور رضایت‌بخش نبوده است. با وجود بعضی دستاوردهای مهم، این دیپلماسی نتوانسته در تقویت وضع «پذیرش بین‌المللی» ایران نقش قدرتمندی بازی کند. بر این مبنا، سؤال مقاله این است که چرا دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نتوانسته در بهبود جایگاه بین‌المللی ایران تأثیر چشمگیری داشته باشد. در پاسخ به این پرسش، مقاله به مشکلات و چالش‌های دیپلماسی فرهنگی ایران می‌پردازد. فقدان استراتژی منسجم، غفلت از بخش خصوصی، ضعف کارگزاران دولتی، غلبه نگاه ایدئولوژیک و تعدد نهادهای سیاستگذاری مهمترین عوامل دخیل در تضعیف دیپلماسی فرهنگی کشور هستند. این مقاله پس از بررسی و تحلیل مسائل، به پیشنهادهایی برای کارآمدسازی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خواهد رسید.  

کلیدواژه‌ها


بلامی، الکس جِی. (1386)، جوامع امن و همسایگان، ترجمه محمود یزدان‌فام و پریسا کریمی‌نیا، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
خامنه‌ای، سید علی، سخنرانی (29 آبان 1392)، «بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور» دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، دریافت شده در 14 آبان 1399 از: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24552.
خامنه‌ای، سید علی، سخنرانی (31 مرداد 1368)، «بیانات در دیدار وزیر، مسؤولان وزارت امور خارجه و رؤساى نمایندگی‌هاى جمهورى اسلامى ایران در خارج از کشور» دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، دریافت شده در 16 آبان 1399 از: https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?id=2167&nt=2&year=1368&tid=1803.
درخشه، جلال و علیرضا اسماعیلی کلیشمی (تابستان 1396)، «دیپلماسی فرهنگی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا: فرصت‌ها، تهدیدها و راهبردها» فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، سال 7، ش. 2.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، محمدباقر خرمشاد و محمدحسین رستگاری (پاییز 1394)، «مؤلفه‌های کلیدی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» رهیافت انقلاب اسلامی، سال 9، ش. 32.
صالحی امیری، سید رضا و سعید محمدی (1389)، دیپلماسی فرهنگی، تهران: ققنوس.
کوزه‌گر کالجی، ولی (بهار 1397)، «مراکز ایران‌شناسی و آموزش زبان و ادبیات فارسی در آسیای مرکزی و قفقاز؛ ضرورت عبور از رویکردهای سنتی و ورود به فرایند تجاری‌سازی»، مطالعات روابط فرهنگی بین‌المللی، سال 4، ش. 6.
مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (1398)، مطالعات روابط فرهنگی بین‌المللی، قابل دسترس از: www.culturalrelation.ir.
مفتخری، حسین (پاییز و زمستان 1392)، «ایران و اسلام؛ هویت ایرانی، میراث اسلامی» جستارهای تاریخی، سال 4، ش. 2.
میرفخرایی، سید حسن و مجید فیروزمندی بندپی (پاییز و زمستان 1396)، «دیپلماسی فرهنگی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 10، ش. 2.
یزدان‌فام، محمود (1393)، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 
Ang, Ien, Yudhishthir Raj Isar, and Phillip Mar (2015) “Cultural Diplomacy: Beyond the National Interest?” International Journal of Cultural Policy, 21 (4).
Arndt, Richard T. (2005) The First Resort of Kings: American Cultural Diplomacy in the Twentieth Century, Washington, D.C.: Potomac Books, Inc.
Eisenstadt, Michael (November 2015) “The Strategic Culture of the Islamic Republic of Iran: Religion, Expediency, and Soft Power in an Era of Disruptive Change” Middle East Studies (at the Marine Corps University), MES Monographs, No. 7, 2nd edn., Retrieved November 14, 2020, from: www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/MESM_7_Eisenstadt.pdf.
Hamelink, Cees J. (1994) The Politics of World Communication: A Human Rights Perspective, London: SAGE Publications Ltd.
MacDonald, Eve (January 8, 2020) “Iran’s Cultural Heritage Reflects the Grandeur and Beauty of the Golden Age of the Persian Empire” The Conversation, Retrieved September 19, 2020, from: https://theconversation.com/irans-cultural-heritage-reflects-the-grandeur-and-beauty-of-the-golden-age-of-the-persian-empire-129413.
Nye, Joseph S., Jr. (1990) Bound to Lead: The Changing Nature of American Power, New York: Basic Books.
Nye, Joseph S., Jr. (2004) “Hard Power, Soft Power, and the War on Terrorism” David Held and Mathias Koenig-Archibugi, eds., American Power in the 21st Century, Cambridge and Malden: Polity.
UNESCO World Heritage Centre (2020) “Iran (Islamic Republic of): Properties Inscribed on the World Heritage List” UNESCO World Heritage Centre, Retrieved October 3, 2020, from: https://whc.unesco.org/en/statesparties/IR.
Zamorano, Mariano Martín (November 2016) “Reframing Cultural Diplomacy: The Instrumentalization of Culture under the Soft Power Theory” Culture Unbound, 8 (2).