مهاجرت‌ نخبگان‌ در عصر اطلاعات‌ بازاندیشی‌ در فرصتها، تهدیدها و راهکارها

.1 میر، ژان‌بپتیست‌ ومرسی‌ براون‌، مهاجرت‌ متخصصان‌، رویکردی‌ نو به‌ پدیده‌ فرار مغزها، ترجمه‌
حامدحبیب‌زاده‌، در مهاجرت‌ نخبگان‌، تهران‌، انتشارات‌ دفتر برنامه‌ریزی‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌، 1379، ص‌ 41.

2. منظور از شیوه‌ توسعه‌ اطلاعات‌گرایی‌، چاپ‌ اول‌، در این‌ نوشتار، پارادایم‌ توسعه‌ اطلاعات‌ مورد نظرمانوئل‌
   کاستلز در اثر سه‌ جلدی‌ عصر اطلاعات‌ است‌. رجوع‌ کنید به‌: مانوئل‌ کاستلز، عصر اطلاعات‌(3جلد)، ترجمه‌
   احمد علیقلیان‌ و دیگران‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌، طرح‌ نو، 1380.
3. وحیدی‌، پریدخت‌، مهاجرت‌ بین‌المللی‌ و پیامدهای‌ آن‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌، وزارت‌ برنامه‌ و بودجه‌،1364، ص‌
   11.
4. ذاکر صالحی‌، غلامرضا، بررسی‌ پدیده‌ مهاجرت‌ نخبگان‌ و متخصصان‌ به‌ خارج‌ از کشور، در مهاجرت‌نخبگان‌،
   پیشین‌، ص‌ 4.
5. هرمه‌، گی‌، مهاجرت‌ مغزها ترجمه‌ خلیل‌ هراتی‌، نگین‌، سال‌ هفتم‌، شماره‌ 2 ـ 91، آذرودی‌، 1351،ص‌ 10.
6. شهریاری‌، جهانگیر، فرار مغزها و اهمیت‌ آن‌ در توسعه‌ اقتصادی‌ کشور، راهنمای‌ ایران‌ امروز، سال‌هفتم‌،
   شمارة‌ 60، خرداد 1365، ص‌ 49.
7. هرمه‌، گی‌، پیشین‌.
8. شهریاری‌، جهانگیر، پیشین‌، ص‌ 48.
9. هرمه‌، گی‌، پیشین‌.
10. نراقی‌، یوسف‌، توسعه‌ و کشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌، چاپ‌ سوم‌، تهران‌، شرکت‌ سهامی‌ انتشار، 1375،صص‌
    14ـ13.
11. کاستلز، مانوئل‌، عصر اطلاعات‌؛ ظهور جامعه‌ شبکه‌ای‌، ترجمه‌ احمد علیقلیان‌ و افشین‌ خاکباز،چاپ‌ اول‌،
    تهران‌، طرح‌ نو، 1380، جلد اول‌، صص‌ 41ـ40.
12. نراقی‌، یوسف‌، پیشین‌، ص‌ 89.
13. F.H. Harbison, Human Resources as the Wealth of Nations, Oxford University
    Press, 1973, p.3.

14.گزارش‌توسعه‌انسانی‌1996،ترجمه‌قدرت‌اللهمعمارزاده‌،تهران‌،سازمان‌برنامه‌وبودجه‌،1375،ص‌19.

15. وقوفی‌، حسن‌، فرار مغزها؛ بررسی‌ مهاجرت‌ نخبگان‌ از زوایای‌ گوناگون‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌، زهد،1380، صص‌
    129ـ128.
16. برای‌ اطلاع‌ بیشتر در این‌ زمینه‌ رجوع‌ کنید به‌ مایکل‌ تودارو، توسعه‌ اقتصادی‌ در جهان‌ سوم‌،ترجمه‌
    غلامعلی‌ فرجادی‌، چاپ‌ ششم‌، تهران‌، مؤسسه‌ عالی‌ پژوهش‌ در برنامه‌ریزی‌ و توسعه‌، 1378،صص‌ 374 ـ 373.
17. مهاجرت‌ نخبگان‌ علاوه‌ بر تأثیری‌ که‌ به‌ لحاظ‌ تأمین‌ نیروی‌ انسانی‌ بر توسعه‌ کشورها می‌گذارد،تبعات‌
    اقتصادی‌، اجتماعی‌، فرهنگی‌، سیاسی‌ و حتی‌ امنیتی‌ نیز برای‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ دارد، اما آن‌چه‌ در این‌
    مقاله‌ مدنظر بوده‌ صرفاً تأثیر این‌ مسأله‌ بر فرآیند توسعة‌ انسانی‌ کشورها بوده‌ است‌.
18. برای‌ مطالعه‌ بیشتر در مورد ساختار اجتماعی‌ پارادایم‌ توسعه‌ اطلاعات‌گرایی‌ مراجعه‌ شود به‌: مانوئل‌کاستلز،
    پیشین‌، صص‌ 41ـ40.
19. همان‌، ص‌ 42.
20. همان‌، صص‌ 44ـ43.
21. همان‌، ص‌ 44.
22. Daniel Bell. The Coming of Post - industrial societies, first published, New York,
    Basic Books 1973, p. 165.
23. نش‌، کیت‌، جامعه‌شناسی‌ سیاسی‌ معاصر؛ جهانی‌ شدن‌، سیاست‌، قدرت‌، ترجمه‌ محمدتقی‌دلفروز، چاپ‌
    اول‌، تهران‌، کویر، 1380، ص‌ 73.
24. کاستلز، مانوئل‌، پیشین‌، فصل‌ سوم‌ و نیز مقدمه‌ ویراستار ارشد، ص‌ 16.
25. افتخاری‌، اصغر، «جامعه‌ شبکه‌ای‌؛ نسبت‌ منفعت‌ با امنیت‌ در آغاز هزاره‌ سوم‌»، فصلنامه‌ مطالعات‌راهبردی‌،
    شماره‌ 12و 11، بهار و تابستان‌ 80، ص‌ 37.
26. برای‌ مطالعه‌ بیشتر در این‌ زمینه‌ مراجعه‌ شود به‌: کاستلز، مانوئل‌، پیشین‌، فصل‌ چهارم‌.
27. برای‌ مطالعه‌ بیشتر در این‌ زمینه‌ مراجعه‌ شود به‌:

Masuda, Y.Managing in the information society: Releasing synergy Jap anese style,
Blackwell, Oxford, pp-5-9.

28. برای‌ مطالعه‌ بیشتر در این‌ زمینه‌ مراجعه‌ شود به‌ مانوئل‌ کاستلز، پیشین‌، فصول‌ ششم‌ و هفتم‌.
29. رجایی‌، فرهنگ‌، پدیده‌ جهانی‌ شدن‌؛ وضعیت‌ بشری‌ و تمدن‌ اطلاعاتی‌، ترجمه‌ عبدالحسین‌آذرنگ‌، چاپ‌
    اول‌، تهران‌، آگاه‌، 1380، ص‌ 116.
30. گیدنز، آنتونی‌، جامعه‌شناسی‌، ترجمه‌ منوچهر صبوری‌، چاپ‌ پنجم‌، تهران‌، نشرنی‌، 1378، صص‌582 ـ
    583.
31. کاستلز، مانوئل‌، پیشین‌، ص‌ 44.
32. همان‌.
33. همان‌، ص‌ 551.
34. واترز، مالکوم‌، جهانی‌ شدن‌، ترجمه‌ اسماعیل‌ مردانی‌ گیوی‌ و سیاوش‌ مریدی‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌،سازمان‌
    مدیریت‌ صنعتی‌، 1379، ص‌ 184.

35.تافلر،الوین‌،جابجایی‌درقدرت‌،ترجمه‌شهیندخت‌خوارزمی‌،چاپ‌هفتم‌،تهران‌،سیمرغ‌،77،ص‌229.

36. رجایی‌، فرهنگ‌، پیشین‌، مقدمه‌ نویسنده‌ بر ترجمه‌ فارسی‌، صص‌ 16ـ14.
37. برای‌ اطلاع‌ بیشتر از این‌ عزیمتها و آمار اعزامها مراجعه‌ شود به‌: علی‌ محمد حاضری‌، روند اعزام‌دانشجو در
    ایران‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌، سمت‌، پائیز 72، صص‌ 40ـ30.
38. طلوع‌، ابوالقاسم‌، فرار مغزها، جذب‌ مغزها، گردش‌ مغزها، حیات‌ نو، 27/4/79.
39. غفوری‌، علی‌ و حمید اکبری‌، مهاجرت‌ نخبگان‌، تاثیرات‌، علل‌ و راهکارها، طب‌ و تزکیه‌، شماره‌ 35،زمستان‌
    1378.
40. تعداد محقق‌ به‌ ازاء هر یک‌ میلیون‌ نفر جمعیت‌ در ایران‌ در سال‌ 71 ـ 70، 90 نفر بوده‌ است‌ در حالی‌که‌
    در کشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ یا تازه‌ صنعتی‌ شده‌ این‌ رقم‌ بین‌ 4000 تا 6000 نفر بوده‌ است‌. به‌ نقل‌ ازحبیب‌الله
    زند، جایگاه‌ ایران‌ در نقشه‌ جهانی‌ علم‌ و تکنولوژی‌، اطلاعات‌ سیاسی‌ ـ اقتصادی‌، سال‌ هشتم‌،شماره‌ 106 ـ
    105، ص‌ 118. این‌ آمار هر چند مربوط‌ به‌ چند سال‌ گذشته‌ است‌ اما با توجه‌ به‌ وضعیت‌پژوهشی‌ کشور نباید
    تغییرات‌ چشمگیری‌ یافته‌ باشد.
41. تعداد مقالات‌ نگارش‌ یافته‌ به‌ نسبت‌ جمعیت‌ بر اساس‌ هر 9970 نفر ایرانی‌ یک‌ مقاله‌ است‌ در حالی‌که‌ در
    انگلستان‌ به‌ ازای‌ همین‌ تعداد جمعیت‌، 27 مقاله‌ است‌. به‌ نقل‌ از سید مرتضی‌ مهرداد و اکبر حیدری‌،فرار
    مغزها، ایران‌، 29/5/80.
42. برای‌ اطلاع‌ بیشتر مراجعه‌ شود به‌: رضا منصوری‌، توسعه‌ علمی‌ ایران‌، چاپ‌ اول‌، تهران‌، دفترفرهنگی‌
    یونسکو، 73، صص‌ 27ـ7.
43. همان‌، ص‌ 31.
44. به‌ نقل‌ از: طلوع‌، ابوالقاسم‌، پیشین‌.
45. بر اساس‌ آمار سازمان‌ ملل‌ در سال‌ 1993 حدود 240 هزار ایرانی‌ دارای‌ تحصیلات‌ عالی‌ در آمریکازندگی‌
    می‌کنند که‌ از این‌ تعداد، 1862 نفر تحت‌ عنوان‌ عضو هیأت‌ علمی‌ تمام‌ وقت‌ رسمی‌ دردانشگاههای‌ آمریکا و
    کانادا تدریس‌ می‌کنند که‌ این‌ تعداد با احتساب‌ استادان‌ نیمه‌ وقت‌ به‌ حدود 5000نفر می‌رسد. در حالی‌ که‌
    شمار استادان‌ و دانشیاران‌ شاغل‌ در ایران‌ تا سال‌ 1375، 2200 نفر و شماراستادیاران‌ 6000 نفر بوده‌ است‌. به‌
    نقل‌ از حسن‌ وقوفی‌، پیشین‌، ص‌ 81.
46. منصوری‌، رضا، توسعه‌ علمی‌ ایران‌، پیشین‌، ص‌ 32.
47. قمری‌ وفا، مصطفی‌، «در صادرات‌ مغزها اولیم‌»، کیهان‌، 27/10/79.
48. روزنامة‌ قدس‌، 27/2/80.
49. سریع‌القلم‌، محمود، سخنرانی‌ در پژوهشکده‌ مطالعات‌ راهبردی‌، 24/6/80.

50. بر اساس‌ آمار سال‌ 1379 میزان‌ بیکاری‌ در کشور 5/12 درصد گزارش‌ شده‌ و نسبت‌ جمعیت‌ بیکاربر
اساس‌ مدارک‌ تحصیلی‌ برای‌ لیسانس‌ 4/12، فوق‌ لیسانس‌ 6/0 و دکتری‌ 3/0 درصد بوده‌ است‌. به‌ نقل‌از