راهبردهای‏ اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

بحث از امنیت فرهنگی در ذیل موضوع امنیت ملی قرار دارد و یکی از مؤلفه‏ های اصلی آن را تشکیل می‏ دهد و تأکید بر عناصر "فرهنگی" و "ارزشی" امنیت ملی با تعاریف جدید عرضه شده از مصطلح اخیر هم تناسب دارد. البته تمدن و فرهنگ دینی و اسلامی و راهبردهای تضمین امنیت فرهنگی، ویژگی ها و مؤلفه‏ های متعددی دارد، اما در نوبت رشد تمدن و فرهنگ متعامل با دین و خلاقیت در علم و هنر بیش از هر چیز نیازمند ثبات و استقرار اجتماعی و امنیت و آسایش است. جامعه بالنده و ایمن، با تأمین و امنیت خویش، خاستگاه و زادگاه تمدن و فرهنگ است و از سوی دیگر بالندگی و ترقی تمدنی و فرهنگی نیز ضامن حفظ ثبات و امنیت و اشاعه آن و رافع تنش و بی ‏ثباتی در حوزه ملی و بین ‏المللی قلمداد می‏ گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

راهبردهای‏ اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی

نویسنده [English]

  • bahram akhavan kazemi
(1) See: Jordan, Amos A., &. American National Security: Policy And Process, 3 ed,Hopkins University Press, Baltimore and London, 1989, p. 3.
(2) جعفر حق‏پناه، "قاچاق مواد مخدر و تأثیر آن بر امنیت ملی ج.ا.ایران"، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‏شماره دوم، تابستان 1377،ص 145.
(3) در این باره ر.ک:
 - خامنه‏ای، سیدعلی، فرهنگ و تهاجم فرهنگی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ج چهارم، بهار 1375،صص 15و 9و 8و 4.
(4) رک. دهخدا، علی‏اکبر، لغت‏نامه دهخدا، ج 4،تهران، دانشگاه تهران، ج اول از دوره جدید، بهار 73، ص 61109.
(5) رک. جبور عبدالنور، سهیل ادریس و، المنهل (قاموس فرنسی عربی)، بیروت، دارالعلم للملایین، دارالاداب الطبعةالتاسعة، 1986م، ص 207.
(6) رک. بختی، کامران، فرهنگ انگلیسی - فارسی، مترادف و متضاد، تهران، نشر کلمه، ج اول، 1371،ص 89.
(7) Voir, Paul ROBERT, PETIT ROBERT, LE ROBERT, 1989, p. 320.
(8) رک. لوکاس، هنری، تاریخ تمدن، عبدالحسین آذرنگ، تهران، ج 1،توس، بی‏تا، ص 16و7.
(9) ویل دورانت، درآمدی بر تاریخ تمدن، احمد بطحایی و، تهران، سازمان انتشارات انقلاب اسلامی، ج اول ، 1365ص 3.
(10) رک. تی‏بی باتامور، جامعه‏شناسی، سیدحسن منصور و، تهران، امیرکبیر، 1370،صص 135، 134 .
(11) غلامعباس توسلی، نظریه‏های جامعه‏شناسی، تهران، سمت، چ سوم، 1371،صص 147،146 .
(12) برای اطلاع بیشتر از نظرات مختلف در این باره نگاه کنید به فرهنگ و تمدن اسلامی (مصاحبه با آقایان حجت‏الاسلام دکتر محقق داماد، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر اعوانی، دکتر جلال‏الدین مجتبوی)، نامه فرهنگ، شماره 4،زمستان 1372،ص 33-11.
(13) به‏جای عنوان مقبول "تجدید اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی" از عباراتی مانند "تمدن نوین اسلامی"، "احیاء تمدن اسلامی"، "تمدن جدید اسلامی"، "تجدید یا تأسیس مجدد تمدن اسلامی"، "حیات طیبه اسلامی" و نیز بهره گرفته شده و به نظر می‏رسد که هنوز اجماع‏نظری در استفاده از عنوانی واحد برای این موضوع حاصل نشده است. بیانات آقای هاشمی رفسنجانی در این باره دال بر این ادعا است. وی می‏گوید: "ما در درون دولت برای انتخاب اسم تمدن اسلامی جدید بحثهایی داشتیم، اسم جامعی به ذهنمان نرسید گفتیم احیای تمدن اسلامی، ولی این اسم ما را قانع نکرد، چرا که تمدن اسلامی چیزی فراتر از احیای تمدن اسلامی است. می‏خواهیم چیزی بهتر از آن و متناسب با زمان ما بوجود بیاید. بعضیها تمدن جدید و بعضیها تمدن نوین می‏گویند. من آن فضایی را می‏گویم که در ذهنم است؛ باید اسم درستی برای آن پیدا کرد." ("جوانان و تمدن اسلامی"، گفتگو با حجت‏الاسلام هاشمی رفسنجانی، سروش، شماره 827، مورخ 11/12/75صص7.6.)
(14) برای اطلاع بیشتر ر،ک به؛ احمد علی قانع عزآبادی، علل انحطاط تمدنها از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چ 1،71 ،صص 35,34 .
(15) رک. ویل دورانت، درآمدی بر تاریخ تمدن، پیشین، ص 6.
(16) ساموئل هانتینگتون، نظریه برخورد تمدنها و منتقدانش، ترجمه و ویراسته مرتضی امیری، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه، چ 2، 1375، صص 23-22.
(17) عطاءالله مهاجرانی، انقلاب اسلامی و تحقق تمدن جدید، روزنامه اطلاعات، شماره 20412،مورخ 17/11/1373.
(18) حجت‏الاسلام سیدمحمد خاتمی، امام واصل نه شرقی و نه غربی، مجله پانزده خرداد، 1372،ص 4.
(19) بهرام اخوان کاظمی، بالندگی و اعتلای مجدد تمدن اسلامی در عصر نظام جمهوری اسلامی ایران، تهران، واحد پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیما ج.ا.ا، شماره 796،مرداد 1376،ص 119.
(20) ر.ک به؛ رنه گنون، بحران دنیای متجدد، ضیاءالدین دهشیری، تهران، امیرکبیر، 1372، ص ده.
(21) ژان فوراستیه، تمدن سال 2001،ترجمه خسرو رضایی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1368،ص 104.
(22) کیهان، شماره 15898،مورخ 17/1/1376.
(23) دکتر سیدجعفر سجادی، فرهنگ علوم فلسفیوکلامی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، 1375،ص 5.
(24) زمانی، مصطفی، اسلام و تمدن جدید، تهران، کتابخانه صدر، 1348،ص 32.
(25) خمینی، روح‏الله، صحیفه نور، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ج 4،ص 49،برای اطلاع از سایر بیانات امام درباره این موضوع، رک. همان، ج 1،ص 87،ج 3،ص 200،ج 4،ص 262
 و ص 192،ج 5،ص 129،ج 8،صص 63و 4و 3،ج 20،ص 126،ج 21،صص 178، 177.
(26) بیانات مقام معظم رهبری، تلکس شماره 242- 20/9/75خبرگزاری ج.ا.ا.
(27) رک. به؛ همان.
(28) ر.ک به؛ بیانات مقام رهبری، تلکس شماره 75/8/1-201،خبرگزاری ج.ا.ا.
(29) بیانات مقام معظم رهبری، همشهری، شماره 1212،مورخ 20/12/75.
(30) همان.
(31) بیانات مقام معظم رهبری، اطلاعات، شماره 21008،مورخ 19/12/75.
(32) بیانات مقام معظم رهبری، ایران، شماره 534،مورخ 20/9/75.
(33) بیانات مقام معظم رهبری، رسالت، شماره 3297، مورخ 17/3/76.
(34) خاتمی، پیشین، ص 12.
(35) حجت‏الاسلام خاتمی، دین در دنیای معاصر، فرهنگ و توسعه، شماره 15،آذر و دی 73،ص 43و 44.
(36) همان.
(37) حجت‏الاسلام خاتمی، سخنرانی پیش از خطبه نماز جمعه، اطلاعات شماره 21002مورخ 11/2/75.
(38) رک. جعفری، محمدتقی، "عدالت و کرامت انسانی نیروهای اصلی نگاهدارنده تمدنها هستند. جام، شماره 27،تیر 1373،صص 50،49 .
(39) متن سخنرانی دکتر علی لاریجانی، گزارشی از نخستین کنفرانس فرهنگ و تمدن اسلامی، نامه فرهنگ، سال 3،ش 4،زمستان 72، ص165.
(40) سریع‏القلم، محمود، قواعد تمدن‏سازی و آینده تمدن‏سازی، گزارشی از کنفرانس فرهنگ و تمدن اسلامی، نامه فرهنگ، سال 3شماره 44ص 167.
(41) برای تفصیل بیشتر، ر.ک به دیدگاههای دکتر فتح‏الله مجتبایی، دکتر اعوانی، دکتر مجتبوی، دکتر حداد عادل، دکتر مهدی محقق، نامه فرهنگ، سال 3،شماره 4،صص 34-11.
(42) باوند، داود، حرکت به‏سوی آزادی و باورهای غرب، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 102 - 101بهمن و اسفند 74،ص 22.
(43) مهاجرانی، عطاءالله، انقلاب اسلامی ایران و تحقق تمدن جدید، اطلاعات، 12تا20بهمن73،ص 2.
(44) مهاجرانی، عطاءالله، تمدن نوین اسلامی، راهبرد، شماره 12،زمستان 75،صص 7-1.
(45) مشروح نظرات آقای مهاجرانی را در مقاله زیر ببینید:
 - مهاجرانی، تمدن نوین اسلامی، پیشین، صص 3و 4.
(46) برای مثال سردبیر مجله کیان ضمن انتقاد از وضعیت فرهنگی کشور به بحث تمدن‏سازی نوین پرداخته است. در این باره نک:
 - دغدغه بهاری (یادداشت سردبیر)، کیان، سال ششم، اسفند 75، شماره 35، ص .3
(47) دونبوا، آلن، "وداع با قرن بیستم"، ترجمه شهروز رستگار، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 106و107، خرداد و تیر 75، صص 17و 16.
(48) نبردگاه آینده، گفتگو با ساموئل هانتینگتون" کلک، شماره 42، شهریور 72، ص 146.
(49) بیانات حجت‏الاسلام هاشمی رفسنجانی، همشهری، شماره 1192، مورخ 22/11/75.
(50) جوانان و تمدن اسلامی، گفتگو با حجت‏الاسلام رفسنجانی، سروش، شماره 827، مورخ 11/12/75، صص 7و 6.
(51) رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه سابق، در خرداد ماه سال 76در شرح این راهبردها و برنامه‏ها اظهار داشته است: "مطالعات طرح ایجاد تمدن اسلامی 1400با مشارکت شش‏هزار نفر در یک فضای مطالعاتی متشکل از 9گروه 46کمیته زیرنظر سازمان برنامه و بودجه در 800محور مطالعاتی در حال تدوین است و تا تیرماه سال 76سرفصلهای آن جهت تصویب به هیأت دولت ارسال می‏شود. این برنامه از سال 1378، تا1400در قالب یک برنامه هفت‏ساله و سه برنامه پنج ساله توسعه کشور قابل اجرا خواهد بود. در برنامه ایران 1400، عوامل بازدارنده توسعه از جمله وابستگی به درآمد نفت و کم‏کاری، مورد مطالعه و تحقیق دقیق کارشناسان قرارگرفته است. همچنین در این برنامه بیشتر به جوانب انسان‏سازی و آشناسازی متخصصان داخلی با علوم پیشرفته برای پیشرفت و توسعه کشور توجه شده است. (ایران، شماره 681، مورخ 25/3/ 76)
(52) برای مثال دبیرخانه شورای عالی جوانان در منشور تربیتی نسل جوان خود - که استراتژی نظام جمهوری اسلام در رشد و ارتقای فرهنگی و تربیتی این نسل است – ؛ در اصل 29(وحدت ملی و مذهبی) به طرز بسیار مستوفایی بر معرفی اساس و ارکان هویت ملی و مذهبی و ابعاد و ویژگیهای ممتاز فرهنگ و تمدن ایران و اسلام و سیر تحولات تاریخی آن به نسل جوان تأکید کرده است. اما به نظر می‏رسد در تحقق این هدف به توفیق چندانی نائل نشده است. (برای نمونه ر.ک به؛ اهداف تفصیلی و خطمشی اجرایی منشور تربیتی نسل جوان، تهران، دبیرخانه شورای عالی جوانان، تابستان1374، ص 31).
(53) دکتر محمود عبادیان، "نگاهی به پیشینه و پیش‏نیاز گفتگوی تمدنها"، ایران، شماره1187، مورخ27/12/77، ص 10.