نقش شورای عالی امنیت ملی در حکمرانی امنیت ملی جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون فارابی

چکیده

این پژوهش ضمن پاسخ ‏دهی به این سؤال که «چگونه شورای عالی امنیت ملی نقش خود را در حکمرانی امنیتی ایفا می نماید؟»، به آسیب‏ های موجود در این حوزه می‏ پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و بهره‏ گیری از مصاحبه با دوازده نفر از کارشناسان خبره به روش ارجاع زنجیره‏ ای و سپس تهیه و تنظیم پرسش‏ نامه (با ضریب آلفای کرونباخ 87/0) با استفاده از نکات کلیدی مستخرجه از مصاحبه و توزیع میان 30 نفر از صاحب ‏نظران و دست‏ اندرکاران حوزه امنیت ملی است. برای تجزیه ‏وتحلیل داده ‏ها‏ و بررسی فرضیات از روش‏ ها‏ی آمار توصیفی واستنباطی و برای رتبه ‏بندی شاخص‏ ها‏ از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شورای عالی امنیت ملی از طریق سه کارویژه تعیین سیاست، هماهنگی بازیگران عرصه حکمرانی و بسیج منابع می ‏تواند نقش خود را در حکمرانی امنیتی جمهوری اسلامی ایران ایفا نماید. در واقع ماهیت حکمرانی شورا، حکمرانی تنظیمی است. همچنین یافته‏ ها‏ نشان می‏ دهد تعداد 46 آسیب در این سه کارویژه قابل شناسایی است و مهمترین آسیب ‏ها‏ی مترتب بر شورا در این سه حوزه عبارتند از: بعد تعیین سیاست (با میانگین 39/2)، بعد هماهنگی بازیگران عرصه حکمرانی (با میانگین 35/2) و بعد بسیج منابع (با میانگین 27/1).

کلیدواژه‌ها


- امام‏قلی‏پور، سارا و زهرا آسمانه (1395)، شاخص حکمرانی در اسلام و تأثیر آن بر بروندادهای سلامت در ایران، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 5، پیاپی 15، صص 108- 93.
- باقری، عبدالرضا (1398)، ‏‏آسیب‏شناسی‏ الگوی سیاست­گذاری در شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه امنیت پژوهی، دوره 18، پیاپی 68، صص 23- 5.
- باقری، عبدالرضا (1401)، گذری بر سیاست­گذاری امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز آموزشی- پژوهشی شهید سپهبد صیادشیرازی.
- حسینی‏تاش، سید -علی و قادر علی واثق (1393)، حکمرانی خوب و ارائه حکمرانی شایسته (بررسی و شاخص‏ها‏ی این دو از دیدگاه امیرالمؤمنین)، فصلنامه اسلام و پژوهش‏ها‏ی مدیریتی، شماره 2، پیاپی 8 ، صص 28- 7.
- خسروی، علیرضا (1400)، اهداف مرجع و بازسازی حکمرانی امنیت ملی در گفتمان انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 24، پیاپی 93، صص 92- 58.
- رستمی، علی (1399)، حکمرانی امنیتی در اندیشه سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی (امنیت بخشی در محور مقاومت)، فصلنامه تخصصی حکمرانی متعالی، دوره 1، پیاپی 1، صص 62- 49.
- رضایی، مهدی و نرگس نخجوانی (1399)، حکمرانی امنیت ملی در پرتو نظریه قضایی سازی سیاست؛ بهینه‏سازی نقش قوه قضاییه در حکمرانی امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 23، پیاپی 90، صص 109- 81.
ره‏پیک، سیامک (1384)، تعامل بنیان‏های حقوقی و راهبردهای امنیت ملی در: «استراتژی امنیت ملی درجمهوری اسلامی ایران»، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-زارعی، محمد حسین، محمد حسنوند و مرضیه سلمانی سیبنی (1396)، مفهوم حکمرانی تنظیمی، فصلنامه جستارهای نوین حقوق اداری، دوره 1، پیاپی 1، صص 147- 124.
-شاکری، رضا (1381)، مبانی اسلامی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از منظر قانون اساسی، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 5، پیاپی15، صص 108- 93.
-صدرانیا، حسن (1399)، ارزیابی نقش شورای امنیت کشور در ساختار حکمرانی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 23، پیاپی 90، صص 145- 111.
-عسگری، محمود و حسین حسینی (1400)، واکاوی حکمرانی امنیتی برای مقابله با ناآرامی‏ها در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 14، پیاپی 53، صص 254- 227.
-فرهنگی، علی اکبر و همکاران (1379)، پروژۀ بررسی و شناخت وضع موجود شرکت آب منطقه‏ای کرمان، ارائه اولویت‏ها‏ی تحقیقات برای حل برخی از مشکلات سازمان و افزایش بهره‏وری، مجری: مرکز پژوهش‏ها‏ی کاربردی دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران.
-قلی‏پور، رحمت‏اله و ابراهیم غلام‏پور آهنگر (1389)، فرایند‏ سیاست‌گذاری عمومی در ایران، تهران: مرکز پژوهش‏ها‏ی مجلس شورای اسلامی.
-کلهر، رضا (1384)، اطلاعات استراتژیک و تصمیم‌گیری در حوزه امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 8، پیاپی 28، صص 279- 257.
-گرجی، محمدرضا (1396)، حکومت‏داری و حکمرانی خوب، فصلنامه چالش‏ها‏ی جهان، دوره 3، پیاپی 9، صص 156- 109.
-مرندی، سیدعلی (1400)، نقش رهبری در حکمرانی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 24، پیاپی 94، صص 209- 186.
-مستقیمی، مهدیه سادات (1395)، تحلیل معنای حکمرانی شایسته با تاکید بر آموزه‏ها‏ی قرآنی، دوفصلنامه فقه حکومتی، دوره 1، پیاپی 1.
-مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.(1380)، جلد سوم.
- مقدسی، مهدی و احسان اکبری (1396)، جایگاه حقوقی مصوبات شورای عالی امنیت ملی در نظام حقوق اساسی ایران، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 47، پیاپی 188، صص 893-873 .
ملکی، عباس (1382)، ‏‏فرایند‏ تصمیم‏گیری در سیاست خارجی ایران، فصلنامه راهبرد، دوره 11، پیاپی 27، صص 109- 81 .
میرزایی اهرنجانی، حسن (1377)، تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر وجدان کار و انضباط اجتماعی در سازمان، قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
وطن‏خواه، سودابه و محمدامین بهرامی (1386)، ارزیابی محیط داخلی بیمارستان‏ها‏ی آموزشی و درمانی شیراز بر اساس مدل شش بعدی وایزبورد؛ نیمه دوم 1384، نشریه مدیریت سلامت، دوره 10، پیاپی 30، صص 14-7.
هاشمی، سیدمحمد (1383)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران: انتشارات میزان.
یزدانی زازانی، محمدرضا (1391)، بررسی رابطه مفهومی و تأثیر حکمرانی بر ‏‏سیاست‏گذاری‏ عمومی، فصلنامه پژوهش‏ها‏ی روابط بین‏الملل، دوره 2، پیاپی 4، صص 131-109.
Azadi, Pooya (2019), "Governance and Development in Iran". Working Paper. No 8. Stanford Iran 2040 Project, Stanford University.
Bevir, Mark (2012), Governance: A Very Short Introduction, Oxford, UK: Oxford University Press.
Bevir, Mark & Ian Hall (2013), “The Rise of Security Governance”. In Mark Bevir, Oliver Daddow, Ian Hall. (Edi). Interpreting Global Security. New York: Routledge.
Christensen, Tom & Per Laegreid (2019), “Organizing for Societal Security and Crisis Management: Governance Capacity and Legitimacy: Governance Capacity and Legitimacy”. In: Societal Security and Crisis Management. University of Oslo.
Daase, Christopher & Cornelius Friesendorf (2010), “Security governance and the problem of unintended consequences”. In: Christopher Daase and Cornelius Friesendorf (Edi). Rethinking Security Governance, New York: Routledge.
French, Wendell & Bell Cecill (1998), Organization Development: Behavioral Science Interventions for Organization Improvement, 6th Edition, NewYork: Pearson.
Hameiri, Shahar & Lee Jones, Adam Sandor (2018), “Security Governance and the Politics of State Transformation: Moving from Description to Explanation”. Journal of Global Security Studies. Vol 3. Issue 4, pp 463–482.
Harrison, Michael (2004), Diagnosing Organizations: Methods, Models, and Processes (Applied Social Research Methods) ,3rd Edition, SAGE Publications.
Hufty, Marc (2011), Investigating Policy Processes: The Governance Analytical Framework. In book: Research for Sustainable Development: Foundations, Experiences, and Perspectives, pp.403-424, Publisher: NCCR North-South / Geographica Bernensia.
Imran, Muhammad (2015), the Concept of Good Governance in Modern World and Governance by Caliphs of Islam – Part I". Courting The Law, Available at: https://courtingthelaw.com/2015/11/09/commentary/the concept of good governance-in modern world and governance by caliphs of Islam, part I.
Liao, Danzi (2012), "Security Governance: An Alternative Paradigm?” International Journal of Social Science and Humanity. vol. 2. No. 1.
McConnell Allan (2010), Understanding Policy Success: Rethinking Public Policy. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Meehan, Elizabeth (2003), From Government to Governance; Civic Participation and ‘New Politics’; the Context of Potential Opportunities for the Better Representation of Women” Queen's University Belfast, School of Politics and International Studies.
Peters, guy & Jon Pierre (2006), Handbook of Public Policy, London: Sage.
Pierre, Jon & B. Guy, Peters (2000), Governance, Politics and State, London: Palgrave Macmillan.
Sabatier, Paul & Christopher Weible (2005), “Innovations in the advocacy coalition Framework”, Paper presented at the American Society for Public Administration Meeting. Milwaukee, WI. Stated in this book: Fischer, Frank, and Gerald J.Miller. 2007. Mara S. Sidney (edits). Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Politics, and Methods. CRC Press, Taylor & Francis Group.
Sakiko Fukuda-Parr (2007), "Rethinking the Policy Objectives of Development Aid: From Economic Growth to Conflict Prevention," WIDER Working Paper Series RP2007-32, World Institute for Development Economic Research (UNU-WIDER).
Sperling, James (2010), “The Post-Westphalian State, National Security Cultures, and Global Security Governance”. EU-GRASP (European Union of global-regional actor in security and peace), No 15, Bruges: UNU-CRIS (Institute on Comparative Regional integration Studies).
Straus, Anselm & Juliet Corbin (2008), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, Third Edition, Los Angeles: Sage Publications.
UNDP Report, Governance for Sustainable Human Development, 1997.