امنیت و توسعه؛ رویکردی ژئوپلیتیکی به توسعه و توازن در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

در این مقاله با برجسته‏کردن رابطه امنیت و توسعه در چارچوب معادلات ژئوپلیتیک منطقه‏ای، تلاش می‏شود تصویری متفاوت از اثرگذاری معادلات امنیتی فراملی بر توسعه و توازن در ایران ارائه شود. به باور نگارنده، ارتباط میان دو سطح داخلی و بین‏المللی از طریق معادلات امنیتی و ساختار ژئوپلیتیک منطقه‏ای، زوایای متفاوتی را در این زمینه پیش رو می‎‏نهد. بر این اساس، پرسش اصلی مقاله این است که معادلات امنیتی و ساختار ژئوپلیتیک منطقه‏ای چه تأثیری بر توسعه و توازن در ایران داشته‏اند؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح می‏شود که ویژگی‏های محیط امنیتی خاورمیانه باعث ناپایداری و نامتوازنی توسعه در ایران شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

.Security and Development; A Geopolitical Approach Towards Development and Equality in Iran

نویسنده [English]

  • Reza Khalili
.
چکیده [English]

.The paper provides a different analysis the impact of trans-regional security equations on development and equality in Iran with special attention to the relationship between security and development within the framework of the regional developments. For the author, the relationship between domestic and international levels through the regional security and geopolitical structure brings about new perspectives. Thus, the main question of the paper is focused on the regional security and geopolitical structure. And to discuss the issue the following hypothesis is raised: the features of the security environment in the Middle East cause unsustainable and uneven development in Iran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Development
  • Regional balance
  • Geopolitics
  • Regional Order
  • Security Set in the Middle East
آزر، ادوارد ای و چانگ این مون (1379) «بازاندیشی مقوله امنیت ملی در جهان سوم»، در: امنیت ملی در جهان سوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
اتوتایل، ژیروید و دیگران (1380) اندیشه‏های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، ترجمه محمدرضا حافظ‏نیا و هاشم نصیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی.
اطهاری، کمال (1394) «بررسی نقش مناطق آزاد و ویژه در توسعه منطقه‏ای؛ تکثیر مناطق بی‏خاصیت رانت‏جویی است»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
بوزان، باری (1379) «مردم، دولتها و هراس؛ مشکل امنیت ملی در جهان سوم»، در: آزر، ادوارد و چونگ این مون، امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری (1381) «خاورمیانه: ساختاری همواره کشمکش‏زا»، ترجمه احمد صادقی، فصلنامه سیاست خارجی، سال 16، شماره 3.
بوزان، باری و الی ویور (1388) مناطق و قدرت‏ها، ترجمه رحمان قهرمان‏پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پازوکی، مهدی (1368) بن‏بست توسعه در جهان سوم، تبریز: کیهان.
توفیق، ابراهیم (1394) «بررسی تاریخی نقش دولت مدرن در ناموزونی توسعه منطقه‏ای؛ سیاست فضا و توسعه ناموزون منطقه‏ای»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
توفیق، فیروز (1382) سیر تاریخی برنامه ریزی در ایران، تهران، سازمان برنامه وبودجه.
توکلی‏نیا، جمیله و شالی، محمد (1391) «نابرابری‏های منطقه‏ای در ایران»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 18.
حاجی‏یوسفی، امیرمحمد (1377) «دولت و توسعه اقتصادی در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره اول، شماره 1.
حافظ‎نیا، محمدرضا (1393) اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات پاپلی.
حسینی، سیدمحمدرضا (1377) «موانع فرهنگی توسعه در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره اول، شماره 1.
رحمانی‏فضلی، عبدالرضا (1394) «توسعه ناموزون، ریشه‏دار اما مدیریت‏پذیر»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
رفیع‏پور، فرامرز (1380) توسعه و تضاد، کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رنانی، محسن (1394) «از توهم توسعه تا شکست برنامه‏ریزی؛ نگاهی به الزامات و اقتضائات توسعه منطقه‏ای»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
زیاری، کرامت‏اله و علیرضا محمدی (1394) «تحلیلی از ویژگی‌های مدیریت توسعه‌ منطقه‌ای در ایران طی دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی (از 1286 تا 1394)»، مجلس و راهبرد، دوره 22، شماره 84.
سایق، یزید (1377) امنیت در کشورهای در حال توسعه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سریع‌القلم، محمود (1384) ایران و جهانی‌شدن، چالش‌ها و راه‌حل‌ها، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
شریف‏زادگان، محمدحسین (1394) «در جست‏وجوی توسعه منطقه‏ای درون‏زا»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
صادقی، حسین و همکاران (1384) عدالت و فقر در برنامه چهارم توسعه، پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
صرافی، مظفر (1394) «خطاهای نظری و عملی در روند توسعه منطقه‏ای در ایران؛ از کژفهمی تا کژراهه»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
صنعتی، فریبا (1395) «ارزیابی و نقد پارادایم نئومارکسیستی توسعه با تأکید بر جامعه‏شناسی تاریخی توسعه در ایران»، جامعه‏شناسی تاریخی، دوره هشتم، شمـارة 2.
عزتی، عزت‏الله (1393) ژئوپلیتیک، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
عسگری، محمود (1379) «نقد واسازانه سیاست جغرافیایی و بازخوانی ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 3، شماره 10.
عظیمی، حسین (1374) مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران: نشر نی.
عظیمی، میکاییل (1394) «ایران فقط تهران نیست؛ مناطق، امری مغفول در سیاست‏گذاری‏ها»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94،.
عمادی، محمد حسین (1394) «توسعه متوازن منطقه‏ای در ایران؛ از آرمان تا عمل»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق.
غلامی‏نتاج، سعید و میکائیل عظیمی (1388) آسیب‏شناسی برنامه‏های توسعه اقتصادی بعد از انقلاب اسلامی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
غنی‏نژاد، موسی (1377) تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز.
فرجی‌راد، خدر و غلامرضا کاظیمان (1391) توسعه محلی و منطقه‌ای از منظر رویکرد نهادی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
فنی، محمدعلی، ابراهیم هادیان و علی‏حسین صمدی (1395) «ارزیابی ساختار اقتصاد ایران با رویکرد توسعه پایدار»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 19، شماره 71.
فوران، جان (1383) مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، چاپ پنجم، تهران: نشر رسا.
مدیرشانه‏چی، محسن (1379) تمرکزگرایی و توسعه نیافتگی سیاسی در ایران معاصر، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
مردوخی، بایزید (1394) «پدیدآورندگان توسعه: قهرمان‏ها یا نظام تدبیر شایسته»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق، اردیبهشت 94.
مطوف، شریف (1394) «ناموزونی از مرز تا مرکز»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق.
موسوی شفایی، سیدمسعود و مهدی شاپوری (1390) «ابعاد و پیامدهای ژئوپلیتیک پرخطر ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 14، شماره 54.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1395) طراحی الگو و تدوین راهبردهای کاهش عدم تعادل‌های استانی، طرح تحقیقاتی به سفارش دفتر برنامه‌ریزی و آمایش سرزمین معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور.
ویسی، هادی (1394) مفاهیم و نظریه‏های جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
هادی زنوز، بهروز (1394) «رهیافت‏هایی نظری برای توسعه ناموزون منطقه‏ای در ایران؛ جغرافیا و طبیعت یا تدبیر و سیاست»، ویژه‏نامه اقتصادی شرق، روزنامه شرق.
هزارجریبی، جعفر و عبدالمجید ارفعی‏مقدم (1394) «جهانی شدن و توسعه اجتماعی ایران در سه دهه گذشته بین سال‏های 1391-1361»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هفتم، شماره 2.
Chubin, Shahram and Charles Tripp (1996), Iran-Saudi Arabia Relations and Regional Order, International Institute for Strategic Studies, Oxford: Oxford University Press.
Cohen, Sual B. (1994), “Reordering the World”, in: George J. Demko and William B. Wood, Geopolitics in the New World Era, New York: Westview Press.
Forbes (2017), “Best Countries for Business”. Available at: https://www.forbes.com/best-countries-for-business/list/#tab:overall_header:name.
Gunder Frank, Andre (1966), The Development of Underdevelopment, Monthly Review, Vol. 18, No. 4. Available at: http://dx.doi.org/10.14452/MR-018-04-1966-08_3.
Lustick, Ian S. (1997), “The Absence of Middle Eastern Great Powers: Political "Backwardness" in Historical Perspective”, International Organization, 51 (4).
Reyes, G. E. (2001), “Four Main Theories of Development: Modernization, Dependency, World System and Globalization”, NOMADAS, No. 4.
Roberts, J. T. and A. Hite (2000), From Modernization to Globalization: Perspectives on Development and Social Change, Malden, Mass: Blackwell.
Shareia, Bubaker F. (2015), “Theories of Development”, International Journal of Language and Literature, Vol. 2, No. 1.
Taylor, Peter J. (1989), Political Geography: World Economy, Nation State and Locality, Second Edition, New York: John Wiley & Sonc.
Taylor, Peter J. (1994), Political Geography, London: Longman Scientific and Technical.
Taylor, Peter J. and Colin Flint (2000), Political Geography, London: Pearson Education Limited.
The Global Economy (2017), “Country Risk”. Available at: http://www.theglobaleconomy.com/compare-countries/.
Wallerstein, Immanuel (1974), Dependence in an Interdependent World: The Limited Possibilities of Transformation within the Capitalist World Economy, African Studies Review, Vol. 17, No. 1.
World Bank (2017), “GDP per capita (current US$)”. Available at: http://data.worldbank.org/indicator/ NY.GDP.MKTP.CD?end=2016&locations=ZQ-XD1W&name_desc=false&start=1980.