سیاست همسایگی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ الگوی پیشنهادی و توصیه‌های سیاستی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام صادق (ع)

2 دکترای علوم سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

سیاست همسایگی مناسب و به دنبال آن ایجاد همگرایی منطقه‌ای بر اساس مدل و الگوی بومی و منطقه‌ای، همواره برای جمهوری اسلامی ایران امری مهم بوده که با گذشت زمان اهمیتی مضاعف یافته تا جایی‌که امروز به عنوان راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت سیزدهم تعیین شده ‌است. سؤال این است که «الگوی بومی سیاست همسایگی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست؟». حاصل این تحقیق ارائه الگوی سه‌بُعدی در ابعاد مفاهمه، معامله و مقابله، مبتنی بر تعاملات جمهوری اسلامی ایران با همسایگان است. این پژوهش همچنین جهت ارتقای روابط با همسایگان در سطوح مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی، توصیه‌ها و راهکارهایی را به دستگاه سیاست خارجی کشور پیشنهاد نموده است. برای گردآوری داده‌های این پژوهش از روش اسنادی و مصاحبه عمیق با نخبگان دانشگاهی و اجرایی سیاست‌ خارجی کشور و برای تحلیل داده‌ها نیز از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Neighborhood Policy in Iran’s Foreign Affairs: A Proposed Model and Policy Recommendations

نویسندگان [English]

  • abouzar Gohari Moghadam 1
  • Meysam Bashiri Lahaqi 2
  • Younos Kolivand 3
1 Associate Professor of Imam Sadiq University
2 PhD in Political Science, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
3 MA in Islamic Studies and Political Science, Imam Sadiq University.
چکیده [English]

A sound neighborhood policy, followed by regional integration based on local and regional models, has always been of great importance to the Islamic Republic of Iran. Its significance has grown over time, to the point where it has been established as the primary foreign policy strategy of the 13th government. The question remains: What is the indigenous model of neighborhood policy in Iran’s foreign affairs? This research presents a three-dimensional model in the areas of understanding, engagement, and confrontation, based on Iran’s interactions with its neighbors. The study also offers recommendations and solutions to improve relations with neighboring countries at various cultural, economic, political, and security levels. Data was collected through documentary research and in-depth interviews with academic and executive elites in the country’s foreign policy. A descriptive-analytical approach was also employed for data analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Neighbors
  • Neighborhood Policy
  • Regionalism
  • Foreign Policy
  • Model

مراجع

آقابخشی، علی (1363)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشر تندر.
ابراهیمی‌فر، طاهره (1368)، الگوهای اعتمادسازی در منطقه خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه.
اکبری، عابد و مهدی میرمحمدی (1400)، سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران؛ بایسته‌ها و الزامات، تهران: ابرار معاصر.
حافظ‏نیا، محمدرضا (1391)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی، چاپ دوم.
حافظ‌نیا، محمدرضا و سیدهادی زرقانی (1391)، چالش‌های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 44. شماره 2، صص 154-139.
حسینی تقی‌آباد، سیدمهدی و شیوا علی‌زاده (1398)، دیپلماسی عمومی و سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران در روابط با جمهوری آذربایجان؛ ظرفیت‏ها، موانع و راهکارها، جستارهای سیاسی معاصر، دوره 10، شماره 4، پیاپی 34، صص 1-24.
حسینی، محمدتقی (1400)، سیاست حسن همسایگی و ضرورت اعتمادسازی در خلیج‏فارس، سیاست خارجی، دوره 35، شماره 3، صص 48-35
حق‏پناه، جعفر (16/2/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: موسسه مطالعاتی اندیشه‏سازان نور.
خوشوقت، محمدحسین (1385)، تجزیه و تحلیل تصمیم‌گیری در سیاست خارجی، تهران: وزارت امور خارجه.
شیرغلامی، خلیل (1400)، سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران: مبانی اقتصادی، سیاست خارجی، دوره 35، شماره 3، صص 64-49.
طاهایی، سیدجواد و سیدرضا موسوی‌نیا (1392)، همسایگی؛ نظریه‏ای برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهش‏های سیاست اسلامی. دوره 1، شماره 4، صص 165-192.
 ظهرابی، علی (11/2/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: وزارت امور خارجه
غرایاق زندی، داود (2/3/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: مرکز مطالعات منطقه‌ای دانشگاه شهیدبهشتی.
قوام، عبدالعلی (1390)، روابط بین‏الملل: نظریه‏ها و رویکردها، تهران: سمت.
کاظمی، علی اصغر (1379)، هفت ستون سیاست، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
گلچین، علی (15/1/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: وزارت امور خارجه
لونی، رابرت (1392)، کتاب مرجع سیاست نفت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر.
نصری، قدیر (24/1/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: مرکز مطالعات خاورمیانه.
نورمحمدی، مرتضی (2/2/1396)، مصاحبه اختصاصی با نویسندگان، تهران: مؤسسه مطالعات ابرار معاصر.
هاشمی، محمدحسین (1378)، گفتگو و همزیستی فرهنگی در خلیج فارس، مجموعه مقالات‌ نهمین همایش بین‌المللی خلیج‏فارس، تهران: دفتر مطالعات ‌‌سیاسی‌ و بین‌المللی وزارت‌ خارجه.
همایون الهی و زهره پوستین‌چی (1387)، شکل‏بندی امنیت همیارانه در خلیج فارس، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 4، صص132-113.
Plano, Jack .C. & Roy Olton (1988), The international relations dictionary, Longman.
Diamond, Larry (2005), Building democracy after conflict, lessons from Iraq, Journal of democracy, Vo:16, no:1, January 2005, pp: 9-23.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 29 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار